پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از سفارشات رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به مسلمانان این بود، که برای پس از مرگ خود وصیت کنند، و خود حضرت نیز این عمل را انجام داده است. هر چند رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در موارد متعدد، مانند واقعه غدیر و غیره، حضرت علی (علیه السلام) را به‌عنوان وصی و جانشین خود انتخاب کرده بود، ولی در هنگام جان دادن، سفارشی مؤکد به اهل بیتش (علیهم السلام) و خصوصاً حضرت علی (علیه السلام) نمود.
این ادعا با مستنداتی که در منابع اولیه اهل‌سنت وجود دارد، اثبات می‌شود.
سؤالی که مطرح است این است که چگونه است که برخی از نزدیکان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ادعا کردند که ایشان در هنگام وفات، به چیزی سفارش نکرده است. آن‌طورکه از عایشه نقل شده است: «ما تَرَکَ رَسول الله دیناراً وَ لا دِرهَماً وَ لا بَعیراً وَ لا شاةً وً لا أوصی بِشَیءٍ.[1] پیامبر نه درهمی به‌جا گذاشت و نه دیناری و نه شتری و نه گوسفندی و نه به چیزی وصیت کرده است.»
هم‌چنین نقلی دیگر از عایشه است که گفته است: «پیامبر هنگام وفات به من تکیه داده بود و سرش در آغوش من بود و من نفهمیدم که او جان داده است و ندیدم که به علی (علیه السلام) وصیت کرده باشد.[2]
در این مختصر، با بیان روایاتی می‌خواهیم باطل بودن ادعای عایشه را آشکار کنیم. چرا که در منابع معتبر اهل‌سنت روایاتی بر خلاف کلامی که به عایشه نسبت داده‌اند، وجود دارد.
1) در روایتی که در صحیح بخاری آمده است، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در بستر مرگ فرمود: «ألا إنّی مُختَلفٌ فیکُم کِتابَ رَبّی عَزوَجلَّ وَ عِترَتی أهلَ بَیتی. ثُم أخَذَ بِیَدِ عَلی فَقال: هذا عَلی مَعَ القُرآن وَ القُرآنُ مَعَ عَلی لا یَفتَرِقانِ حَتّی یَردا عَلَی الحَوض فَاسئَلهُما ما خَلَّفتُ فیهِما.[3] بدانید که من در میان شما کتاب پروردگارم و عترتم، اهل‌بیتم را بر جای می‌گذارم. آن‌گاه دست علی (علیه السلام) را گرفت و فرمود: این علی با قرآن است و قرآن با علی است، از هم جدا نمی‌شوند تا هر دو در کنار حوض کوثر، بر من وارد شوند. من در قیامت از شما از آن‌چه درباره این دو پس از من انجام دهید، خواهم پرسید.»
صاحب ینابیع المودة این روایت را از حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) نقل کرده است.[4]
2) در روایتی از ابوسعید خدری وارد شده است که در زمان وفات رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در خانه حضرت، مشغول نماز صبح بودم. ایشان فرمودند: «إنّی تَرَکتُ فیکُم کتابَ الله عزّوَجَلّ وَ سُنَّتی، فَاستَنطِقُوا القُرآنَ بِسُنَّتی، فَإنَّه لَن تَعمی أبصارَکُم وَ لَن تَزَل أقدامَکُم وَ لَن تَقصُرَ أیدیکُم ما أخَذتُم بِها، ثُمَّ قال: أوصیکُم بِهذَین خَیراً، -وَ أشارَ إلی عَلی وَ العَبّاس،- لا یَکُفَّ عنهُما أحدٌ وَ لا یَحفَظهُما عَلَیَّ إلا أعطاهُ اللهُ نوُراً حَتّی یَردَ بِهِ عَلَیَّ یومَ القیامَة.[5] من کتاب خدا و سنتم را در میان شما به‌جا نهادم؛ پس با سنتم قرآن را به سخن بیاورید؛ زیرا تا آن‌گاه که بدان چنگ زده‏‌اید، هرگز چشمتان کور نمی‌شود و پایتان نمى‏‌لغزد و دستتان کوتاه نمى‏‌گردد. سپس به حضرت على (علیه السلام) و عباس اشاره کرد و فرمود: شما را به نیکویى به این دو سفارش مى‏‌کنم. هیچ‌کس به‌خاطر من دست از این‌دو باز نمى‏‌دارد و از این دو نگهدارى نمى‏‌کند، مگر این‌که خداوند به او نورى مى‏‌بخشد که با آن، در رستاخیز بر من وارد می‌شود.»
نکته‌ای که اهمیت دارد، این است که روایتی از عایشه نقل شده است، که با ادعای او در تضاد است؛ این روایت در چندین کتاب از منابع معتبر اهل‌سنت آمده است: «قالَت عائِشَة: قالَ رَسول اللّه لَمّا حَضرَتهُ الوَفاة، أدعوُا لی حَبیبی. فَدَعوا لَه أبابَکر، فَنظَر إلَیه ثُمَّ وَضَع رَأسَه، ثُمَّ قالَ: أدعوُا لی حَبیبی فَدَعوا لَه عُمَر، فَلمّا نَظَر إلَیه وَضَع رَأسَه، ثُمَّ قال: أدعُوا لی حَبیبی فَدَعوا لَه عَلیاً، فَلمّا رَآهُ أدخَله مَعَه فِی الثُّوبِ الَّذی کانَ عَلَیه، فَلَم یَزَل یَحتَضَنه حَتّی قَبَض وَ یَدَه عَلَیه.[6] هنگامی‌که پیامبر در حالت احتضار قرار داشتند، فرمودند: دوست مرا صدا بزنید. ابوبکر نزد پیامبر حاضر شد. پیامبر نگاهی به او فرمود و دوباره سرش را زمین گذاشت و فرمود: بگویید دوست من به این‌جا بیاید. عمر نزد پیامبر حاضر شد، پیامبر نگاهی به او فرمودند و سرشان را بر بستر گذاشتند و فرمودند: دوست من را صدا بزنید. علی (علیه السلام) نزد پیامبر حاضر شد. وقتی حضرت رسول، علی(علیه السلام) را دید، جامه‌ای که بر تن داشت، به روی او انداخت و او را در زیر آن جامه جا داد و بیرون نیامد تا وقتی که از دنیا رفت و دستش در دست او بود.»
روایات مذکور تنها بخشی از روایاتی بود، که صراحتاً بیان می‌کنند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در واپسین لحظات عمر شریفش به حضرت علی (علیه السلام) وصیت و سفارش کرد.

پی‌نوشت:

[1]. سنن نسایی، نسایی، دارالکتب العلمیة، بیروت:ج6، ص242، ح3620
سنن ابی داوود، ابوداوود، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج3، ص110، ح2863
تاریخ الاسلام، ذهبی، دارالکتب العربی، بیروت: ج2، ص589
[2]. کفایة الطالب، گنجی، مجمع احیاء التراث الاسلامی: ص262، باب دوم
[3]. صحیح بخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، دارالنوادر، بیروت: ج5، ص8، ح3965
[4]. ینابیع المودة، قندوزی مکتبة بصیرتی، ایران: ص44
[5]. الصواعق المحرقه، ابن‌حجر، دارالکتب العلمیة، بیروت: ص126
[6]. مناقب علی بن ابی‌طالب، ابن مردویه، دارالحدیث، قم: ص70، ح44
تاریخ مدینة دمشق، ابن‌عساکر، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج42، ص493
المناقب، خوارزمی، مؤسسة نشر الاسلامی: ص68، ح41
مسند احمد، احمد بن حنبل، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج1، ص588، ح3345

نویسنده: محمد یاسر بیانی