پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ آخرالزمان واژه‎ای آشنا در لسان سخنوران و نظریه پردازان قرون اخیر است که با اشاره به روایات به این بحث پرداخته‌اند. با نگاهی می‌توان دوران بعثت رسول خاتم صلی الله علیه و آله تا برپایی قیامت را دوران آخر الزمان نامید. زیرا هم شریعت محمدی صلی الله علیه و آله، قانون زندگی الهی تا آخر نظام هستی است و هم تصوّر مردم در زمان بعثت این بوده که دوران ایشان تا برپایی قیامت بسیار نزدیک و به هم متصل است. البته با نگرشی دیگر می‌توان بر پایه ی برخی از روایات که اشاره به نشانه‌های آخر دوران می‌کنند، دوران قبل از ظهور منجی که همان مهدی آل محمد ارواحنا فداه است را آخر الزمان معرفی کرد.

محدثین و بزرگان فریقین در اسلام به نقل و بررسی روایات آخر الزمان پرداخته‌اند. روایتی  از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است که فرمودند: روزگاری بر مردم بیاید که از قرآن جز نشان بجای نماند، و از اسلام جز نامی نماند، مردم خود را مسلمان می‎نامند در صورتی که دورتر از همه کس به اسلام هستند، مسجد های آنان ( در ظاهر ) آباد است ولی ( در باطن ) از هدایت ( و حقیقت ) ویران، فقهای آنان بدترین فقهای زیر آسمان هستند، فتنه از نزد آنها بیرون آید و به همان ها نیز باز می گردد.[1]

نظیر این فرمایشات از مولای متقیان، امیرمؤمنان علی علیه السلام در نهج البلاغه نقل شده که حضرت در توصیف آن دوران فرموده‌‎اند: روزگاری بر مردم خواهد آمد که از قرآن جز نشانی ( قرآن خوانده میشود ولی به آن و دستوراتش عمل نمی‎شود )، و از اسلام جز نامی  باقی نخواهد ماند. ((مردم خود را مسلمان می نامند در صورتی که دورتر از همه کس به اسلام هستند )). مسجدهای آنان در آن روزگار آبادان، اما از هدایت ویران است.مسجد نشینان و سازندگان بناهای شکوهمند مساجد، بدترین مردم زمین می باشند، که کانون هر فتنه، و جایگاه هرگونه خطاکاری‌اند، هرکس از فتنه بر کنار است او را به فتنه بازگردانند، و هرکس که از فتنه عقب مانده او را به فتنه ها کشانند، که خدای بزرگ می‎فرماید: به خودم سوگند ! بر آنان فتنه ای بگمارم که انسان شکیبا در آن سرگردان ماند!. و چنین کرده است، و ما از خدا می خواهیم که از لغزش غفلت‎ها در گذرد.[2] با وجود اینکه قرآن کریم اختصاصاً به این واژه اشاره‌ای ندارد، اما آیاتی از آن به برپا شدن حکومت توحید و عدالت، خلافت انسان در زمین، وراثت، فرمانروایی و حکمرانی صالحان و پیروزی حق بر باطل تصریح کرده است. وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ[3] و ما بر آن هستيم که بر مستضعفان روی زمين نعمت دهيم و آنان را پيشوايان سازيم و وارثان گردانيم. این آیه ی شریفه اشاره به اتفاقی در آخر دوران دارد که در آن زمین از حکومت ظالمین و غاصبین خالی و تحت سیطره ی حاکمانی عادل و دادگر خواهد بود.

در این مسأله اختلاف نظر بین دیدگاه مذهب حَقّه‌ی شیعه و اهل سنت وجود دارد که علمای اهل سنت آیاتی را که در آن‌ها وعده پیروزی حق بر باطل و وراثت مؤمنان در زمین داده شده، مربوط به پیروزی های صدر اسلام و جنگ های نبی مکرم اسلام صلی الله علیه وآله می‌دانند، ولی علمای شیعه معتقدند که این آیات مربوط به عصر مهدی موعود ارواحنا لتراب مقدمه الفداء می‌باشد که با مشاهده‌ی اتفاقات پس از رحلت جانگداز نبی مکرم اسلام و تفرقه افکنی غاصبین، نظریه‌ی شیعه صحیح است. چون با توجه به صفاتی که آیه‌ی شریفه برای حاکمان ذکر کرده، همچین اتفاقی تا کنون نیفتاده که مستضعفین بتوانند قانون اسلام را در حکومت اسلامی اجرا کنند و وارث بحق برای پیامبر آخر الزمان باشند.

این عقیده در بین شیعیان به خصوص با اعتقاد به ولادت منجی آخر الزمان و ظهور وی، باعث زنده ماندن روحیه‌ی جهاد و عدالت خواهی و حق طلبی بوده و همواره به این سبب برعلیه حاکمان طاغوت قیام می‌کردند که قیام مردم ایران در برابر حکومت پهلوی و شاهنشاهی در سال 1357 ه ش با هدایت و رهبری ولی فقیه از آن جمله است.

پی نوشت:

1- روضة الکافی جلد 2 صفحه 138
2- نهج البلاغه حکمت 369
3- سوره : القصص آیه : 5