پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بسیاری از علمای شیعه از قرن‌ها پیش تاکنون، حکیم ابوالقاسم فردوسی را ستایش کردند. یکی از دلایل این امر، آن بود که فردوسی به عنوان یک شیعه، در راه اهل بیت سختی و رنج بسیار کشید، ولی دست از محبت آل محمد علیهم السلام برنداشت.

اما برخی معتقدند سید محمدحسین حسینی طهرانی (مشهور به علامه طهرانی)، متوفای 1374، برجسته‌سازی شاهنامه در دوران پهلوی را طرحی از سوی دشمنان اسلام و ابزاری برای مقابله با اسلام می‌دانستند. ایشان از فردوسی به عنوان مردِ زیان‌دیده که در دنیا و آخرت به خُسران دچار شده یاد کردند و نوشتند که او گناهی بزرگ مرتکب شد و در برابر لغت‌ قرآن‌ که‌ زبان‌ اسلام‌ و زبان‌ رسول‌‌الله‌ است‌، سی سال‌ عمر خود را به‌ عشق‌ دینارهای‌ سلطان‌ محمود غزنوی‌ به‌ باد داد‌ و شاهنامه‌ افسانه‌ای‌ را گرد آورد تا تعصبات قومی را تقویت کند و در برابر قرآن، سخنانی موهوم را به پا داشت.[1] علامه طهرانی نوشتند: «تبلیغات‌ برای‌ فردوسی‌ و شاهنامه‌، تبلیغات‌ علیه‌ اسلام‌ است‌».[2]

اما حقیقت آن است که نگاه علامه حسینی طهرانی به شاهنامه و فردوسی، نگاهی منطقی بوده است. در واقع برداشت و فهم ایشان چنین بوده که تلاش فردوسی برای زنده کردن اساطیر ایران باستان، با روح اسلام سازگار نیست، چه اینکه اسلام، تفاخر ملی را برنمی‌تابد و افتخار به استخوان‌های پوسیده را ناشی از جهل می‌داند.[3] این فرمایش علامه حسینی طهرانی، مبتنی بر استدلال عقلانی و استناد دینی است، حتی اگر ما سخن ایشان را نپذیریم و استدلال و استناد ایشان را ناتمام بخوانیم، ولی باید بپذیریم که ایشان برای این سخن، دلایلی ذکر کردند و کوشیدند که با مقدمات عقلانی و شرعی، مسئله را تبیین کنند، پس نمی‌توان ایشان را به تحجر متهم کرد.

سخن دیگر اینکه علامه طهرانی در ادامه به روی دیگر قضیه هم اشاره کرده؛ فرمودند که هرچند فردوسی از دید من، گنهکار است، لیکن در مسلمان و شیعه بودن او تردید نیست. ایشان در ادامه برای فردوسی آرزوی نجات و آمرزش کرده نوشتند: «امید است به برکت تشیّع او، راه نجاتی برای او مفتوح باشد».[4] علامه طهرانی در ادامه، داستانی به نقل از بزرگان روایت می‌کنند که یک شخصی از بزرگان دین، فردوسی را پس از مرگ در خواب دید که در بهشت و در اعلی درجات حضور دارد. پس از او پرسید که چگونه به این درجه دست یافتی؟ فردوسی پاسخ داد که به خاطر آن یک بیتی که در توحید گفتم:

جهان را بلندی و پستی تویی
ندانم چه‌ای هر چه هستی تویی.[5]

پی‌نوشت:
[1]. سید محمدحسین حسینی طهرانی، نور ملکوت قرآن، مشهد، نشر علامه طباطبایی، 1410 ـ 1416 هـ ق، ج 4، ص 145؛ ج 3، ص 23 ـ 25.
[2]. همان، ج 4، ص 146.
[3]. همان، ج 3، ص 24.
[4]. همان.
[5]. همان، ج 3، ص 23. ناگفته نماند که این بیت در برخی نسخه‌های شاهنامه یافت می‌شود و در برخی نسخ، خیر. (ر.ک: آیدنلو، سجاد، «جهان را بلندی و پستی تویی، بحث درباره یک بیت منسوب به فردوسی»، شعرپژوهی، سال یازدهم، تابستان 1398، شماره 2، پیاپی 40، صص 1 ـ 30)