پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ چرایی ازدواج رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با دختران خلفای اول و دوم اهل‌سنت، یکی از سؤالاتی است که ذهن بعضی از افراد را به خود مشغول کرده است. عده‌ای با خرده‌گرفتن به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) گفته‌اند: چرا پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) با عایشه و حفصه ازدواج کرده‌اند تا امت اسلام از آن زمان تا کنون، در معرض آزمایش قرار گیرند و همچنان در جهالت و گمراهی باشند؟ آیا راه بهتری نبود؟

در پاسخ به این سؤال چند نکته بیان می‌شود:
نکته اول؛ امتحان از بندگان، قانون الهی است که در هر زمان و دورانی، برای امت‌ها به کار برده شده و می‌شود و قرآن کریم نیز به آن شاره کرده است.[1] این قانون الهی، برای سایر امت‌ها، به طور یکسان به کار برده می‌شود.

نکته دوم؛ قطعاً اگر هر امتحانی صورت گیرد، عده‌ای سربلند می‌شوند و عده‌ای نیز سرافکنده خواهند شد و ازدواج پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با آن دو نفر، یکی از امتحانات الهی است که چه‌بسا امتحانات دیگری نیز رخ‌داده و مؤمنین از منافقین و سست‌ایمانان جدا شده‌اند؛ اما در سؤال، پرسیده شده که آیا راه بهتری وجود نداشت که امت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در معرض امتحان قرار نگیرند، تا به مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) مشرف شوند؟
 برای فهم بهتر این موضوع، یک مثال ساده بیان می‌شود که نیازمند تفکر و دقت به آن است. پرسش سؤال‌کننده همانند این سخن است که بگوید اگر به‌جای کنکور سراسری با آن مشکلات و سختی‌های طاقت‌فرسایی که دارد، از دانش‌آموزان جدول‌ضرب و یا حتی راحت‌تر از آن امتحان گرفته می‌شد، بهتر نبود؟ زیرا اگر به‌جای کنکور، امتحان دیگری گرفته می‌شد، الان هزاران نفر در دانشگاه مشغول به تحصیل بودند و از نعمت علم برخوردار بودند! اما آیا این راهکار، منطقی است که به‌جای کنکور سراسری، امتحانی ساده گرفته شود؟ قطعاً هر عقل سلیمی می‌پذیرد که برای رسیدن به درجات بالا، امتحانات مهم و سخت باید گرفته شود تا ارزش افراد مشخص شود. حتی اگر به‌جای کنکور به جدول‌ضرب نیز امتحان گرفته شود، حتماً عده‌ای به دلیل عدم قبولی، شروع به ایرادگرفتن از اصل امتحان می‌کنند و این تسلسل ادامه خواهد داشت.

نکته سوم؛ هدایت‌گری، منت خدای رحمان بر بندگانش است که توسط پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به وقوع پیوسته است. قطعاً فتنه و آزمایش‌هایی که رخ داده، راه نجات از آن نیز بیان گردیده و به آن اشاره شده است. ازدواج پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با آن دو دختر، همانند ازدواج حضرت نوح و حضرت لوط (علیهماالسلام) است؛ علاوه بر آنکه برای آن دو نفر، محل امتحان و آزمایش الهی بوده، برای مسلمانان دیگر نیز محل آزمایش و امتحان الهی است. اگر مسلمانی با آیات کتاب آسمانی دینش، یعنی قرآن کریم آشنا باشد، متوجه می‌شود که خدای رحمان آن دو همسر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را مورد مذمت قرار داده و آنان را توبیخ کرده است.[2] در نتیجه مشخص می‌گردد، کسانی که حضرت را مورد آزار خود قرار داده‌اند، اعتمادی به آنان برای هدایت‌گری و رسیدن به سعادت نیست.

نکته چهارم؛ آیا می‌توان گفت با آنکه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از آینده خبر داشته‌اند، اما به‌خاطر ازدواج با عایشه و حفصه، عامل و باعث اشتباهات بزرگی شده‌اند؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت، هر چند رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) علم غیب داشتند، اما برای ازدواج‌های خود، مأمور به استفاده از آن نبودند؛ زیرا علم غیب انبیاء و اولیاء، به اذن الهی است و حضرت مأمور به‌ظاهر بوده‌اند. همچنین در سیره عقلا و بنا بر عدالت مدنی، قصاص قبل از جنایت نیز پسندیده نیست؛ به این معنا که اگر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با استفاده از علم غیب، آن دو زن را به عقد خود در نمی‌آوردند، عدالت و عصمت و هدف رسالت حضرت باید تحت الشعاع این موضوع قرار می‌گرفت؛ زیرا عایشه و حفصه در هنگام ازدواج با رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) گناهی مرتکب نشده بودند که منجرشود تا حضرت از ازدواج با آنان، صرف‌نظر کنند. 

نکته پنجم؛ یکی از موارد مروت و جوانمردی اعراب در قدیم، این‌گونه بود که اگر پدری دخترش را برای ازدواج به مرد معروفی معرفی می‌کرد، دور از جوانمردی بود که جواب رد، به پدر دختر داده شود؛ زیرا اگر آن جوانمرد، این ازدواج را قبول نمی‌کرد، دیگران می‌پنداشتند آن دختر، حتماً عیب و نقصی داشته که  حاضر به ازدواج با او نشده‌اند و دیگران نیز از ازدواج با آن دختر منصرف می‌شدند. به همین علت، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با عایشه و حفصه ازدواج کردند و این دو ازدواج، بر اساس پیشنهاد پدرانشان به حضرت بوده است. آنچه بیان شد، دلایل مختصری در پاسخ به این شبهه بود.

پی‌نوشت: 
[1]. «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ؛ وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۖ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ [عنکبوت/2و3] آیا مردم گمان کردند همین که بگویند: «ایمان آوردیم»، به حال خود رها می‌شوند و آزمایش نخواهند شد؟! ما کسانی را که پیش از آنان بودند، آزمودیم (و اینها را نیز امتحان می‌کنیم)؛ باید علم خدا درباره کسانی که راست می‌گویند و کسانی که دروغ می‌گویند، تحقق یابد!»
[2]. «إِنْ تَتُوبَا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُمَا ۖ وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ ۖ وَالْمَلَائِكَةُ بَعْدَ ذَٰلِكَ ظَهِيرٌ [تحریم/4] اگر شما (همسران پیامبر) از کار خود توبه کنید (به نفع شماست، زیرا) دل‌هایتان از حق منحرف گشته و اگر بر ضدّ او دست به دست هم دهید، (کاری از پیش نخواهید برد.) زیرا خداوند یاور اوست و همچنین جبرئیل و مؤمنان صالح و فرشتگان بعد از آنان، پشتیبان اویند.»

محمدجواد مهریار