پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب _ خودسازی در پرتو خداشناسی از ضروری‌ترین وظایف انسان در اسلام است؛ چراکه انسان بدون خودسازی دائماً در گرفتاری‌های جسمی و روحی روانی غوطه‌ور خواهد بود و درسایه خودسازی به آرامش(رسیدن به لقاءالله) که مهم‌ترین هدف انسان در زندگی می باشد، نائل خواهد آمد. آدمی برای رسیدن به این هدف والا باید خویشتن خویش را چنان که بایسته است بسازد. نه آنطور که امیال و هوس‌هایش «خواسته» است و اسلام مکتبی است که این «بایستگی» را به مسلمانان می‌آموزد و با احکام خود او را به سوی «چنان بودنی» که شایسته مقام انسان است سوق می‌دهد.

باید توجه داشت که در راه تعالی و رشد، همیشه انسان با موانع بزرگی مواجه بوده است؛ وسوسه‌های درونی و بیرونی، احساس قدرت، خودبرتربینی، عجب‌ها و ده‌ها مسئله دیگر از موانع سر راه رشد بشر بوده و هست.

زدودن غبارهای غفلت و رهاشدن از بند دیو نفس، زمینه و شرایطی می‌خواهد که انسان در آن از خواب غفلت برخیزد و زنگ خطر برای او به صدا درآید. مگر نه این است که ماه مبارک رمضان مجموعه‌ای است از آموزه‌های آموزنده، کارساز، دقیق، باظرافت و بیدارکننده درون خفته انسان.

آموزه‌هایی چون توجه به مبدأ هستی، حس نوع‌دوستی، توجه به دیگران، به یاد قیامت بودن، حساب و کتاب روز جزا، مجاهده با نفس اماره، ایثار، تلاوت کلام وحی، انس با قرآن، دعا، مناجات، خلوت با محبوب، و... بدون تردید مفاهیمی تربیت بخش هستند و می‌توانند انسان را به ضیافت الهی رهنمون سازند. آنان که با ماه مبارک رمضان همراه می‌شوند و دل به دلدار همیشه جاوید می‌سپارند اعراض از دنیا برای ایشان آسان و لذت‌بخش است.

گناه به‌عنوان بزرگ‌ترین مانع خودسازی است و رمضان ماه گناه سوزی و زدودن آثار آن از روح و جان است. پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «اِنَّمَا سُمِّی رَمَضَان لاِنَّهُ یرمِضُ الذُّنُوبَ؛[1] رمضان به این اسم نام گرفت، چون گناهان را می‌سوزاند» بخشش گناهان از راه استغفار و توبه و جبران ممکن است و رمضان ماه استغفار است؛ چون درهای رحمت الهی و مغفرت الهی بر مؤمنان باز است همان گونه که پیامبر گرامی (صلی‌الله علیه و آله و سلم) در وصف این ماه فرمودند: «أیُّهَا النّاسُ، إنَّهُ قَد أقبَلَ إلَیکُم شَهرُ اللّه بِالبَرَکَةِ وَالرَّحمَةِ وَالمَغفِرَةِ؛[2] اى مردم! همانا ماه خدا، همراه با برکت و رحمت و آمرزش، به شما روى آورده است.»

رمضان فرصت بزرگی است برای تمرین و آراسته شدن به فضایل اخلاقی است چرا که پیراستن نفس از رذایل و آراستن آن به فضایل پاداشی مضاعف از سایر ماه‌ها دارد «أَیُّهَا الْنّاسُ مَنْ حَسَنَ مِنْکُمْ فِی هَذا الشَّهْرِ خُلْقَهُ کَانَ لَهُ جَوازٌ عَلَی الصِّراطِ؛[3] هر کس از شما خُلق خویش را در این ماه نیکو کند، از صراط به ‌آسانی بگذرد، در روزی که قدم‌ها بلغزد.»

پی‌نوشت:

[1]. المتقي الهندی، کنز العمال، ج 8، ح 2368

[2]. صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۹۵-۲۹۷.

[3].همان