به گزارش پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ به نقل از رادیو فرانسه، هشتم بهمن 1401 برابر با ۲۸ ژانویه 2023 خبرگزاری ایرنا از پایان فصل دوازدهم کاوش‌های باستان‌شناختی در پارسۀ تخت جمشید خبر داد. به گفته سرپرست این کاوش‌ها، باستان‌شناسان ایتالیایی و ایرانی در این فصل از کاوش‌ها شالودۀ دو بُرج بزرگ ضلع شمال شرقی و شمال غربی دروازۀ تاریخی پارسه و نیز ایوان و راهرو شمالیِ آن را به طور کامل شناسایی و آشکار کردند.

ژاک دوشن گیمن، ایران شناس بلژیکی، حدس می‌زد که کوروش پرستندۀ میترا بود. این خدا، خدای مُغان بود که بعدها وارد اوستا شد... استرابون و گزنفون نیز اشاره‌هایی به میتراپرستی کوروش کرده‌اند. اما در هیچ منبعی تاکنون به مزداپرستی کوروش اشاره‌ای نشده است. هرچه در این باره تاکنون گفته‌اند همه از روی حدس و گمان بوده است. برعکس، نشانه‌های بسیاری وجود دارد که بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی، مردوک خدای بابل را می‌پرستیده است.

در استوانۀ کوروش که در اواخر قرن نوزده میلادی در کاوش‌های معبد مردوک پیدا شد، بینانگذار شاهنشاهی هخامنشی پس از معرفی خود و نیاکانش و بازگویی روایتی از فتح بابل در ۵۳۹ پیش از میلاد، می‌گوید که همۀ پیروزی‌هایش را وامدار یاری و خشنودی مردوک است. به گفتۀ او، مردوک در جست و جوی پادشاهی شایسته برای فتح بابل و فرمانروایی بر جهان بود و سرانجام او را یافت. سپس اعلام می‌کند که با فتح بابل صلح را به آنجا آورد و از همین رو، او و پسرش کمبوجیه مشمول رحمت مردوک اند.

سخن گفتن از مردوک با این لحن، نشانۀ اعتقاد کوروش به این خدای بابلی است. در منابع و آثار مربوط به کمبوجیه دوم، پسر کوروش، نیز رد و نشانی از اهورا مزدا دیده نمی‌شود. او نیز پادشاهی بابل را در دوران فرمانروایی پدرش از دست مردوک در معبد او دریافت می‌کند.

درواقع، اهورامزدا با داریوش اول، چهارمین شاهنشاه هخامنشی ظاهر می‌شود. اوست که خود را پرستندۀ اهورامزدا اعلام  می‌کند و با همان لحنی که کوروش از مردوک سخن گفته بود، از اهورا مزدا سخن می‌گوید. در سنگ‌نوشتۀ او در نقش رستم، می‌بینیم که نخست اهورامزدا را می‌ستاید و سپس می‌گوید که فرمانروایی و شاهی را اهورامزدا به او بخشیده است.

کوروش در هیچ‌جا سخنی از اهورامزدا نگفته و اشاره‌ای به این خدا نکرده است. اما اعتقاد او را به مردوک افزون بر آثاری که تاکنون کشف کرده‌اند، کاوش‌های باستان‌شناختی جدید نیز تأیید می‌کنند. آخرین نمونۀ این کاوش‌ها، کاوش‌هایی است که به کشف دروازۀ شهر پارسه، پایتخت گمشدۀ هخامنشیان، انجامیده است.

این کاوش‌ها در محلی که امروز زیر عنوان «تُل آجری» یا «دروازۀ کورش» از آن نام می برند از سال ۱۳۹۰ خورشیدی آغاز شده بود و دو سال پیش، بخش مهمی از آگاهی‌های به دست آمده را دو هیأت باستان شناس ایتالیایی‌ و ایرانی‌ که کاوشگران این سلسله کاوش‌ها هستند منتشر کردند. این دروازه در سه کیلومتری تخت جمشید قرار دارد.

تُل آجری یا دروازۀ کوروش، درواقع، دروازۀ شهر پارسه، پایتخت گمشدۀ هخامنشیان است. به فرمان کوروش این دروازه را از روی دروازۀ ایشتار بابل ساخته‌اند. همه نمادها، رنگ‌ها و موتیف‌های آن را از روی دروازۀ ایشتار بابل گرته برداری کرده‌اند. کتیبه‌ های میخی به زبان‌های بابلی و ایلامی و آجرهای لعاب‌دار برجسته با نقش‌های گاو نر و مار- اژدهای «موشخوشو»، نماد خدای مَردوک، از یافته‌های این رشته کاوش‌ها هستند.

 علیرضا عسکری چاوردی، سرپرست هیأت ایرانی این کاوش‌ها کشف «موشخوشو»، این نماد اسطوره ای کهن بین‌النهرین را  در شهر پارسه از شگفت انگیزترین کشفیات باستان شناسی اخیر دوره هخامنشی در آسیا می‌داند. با این کشفیات باستان‌شناختی است که می‌توان گفت کورش، مردوک خدای بابل را ستایش می کرده است.(1)

پی‌نوشت:

1. رادیو فرانسه، 01/02/2023، عنوان نوشتار: «کشفیات جدید باستان‌شناختی دربارۀ باورهای دینی کوروش کبیر چه می‌گویند؟»