پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ وجود مقدس پنجمين حجت خدا حضرت امام محمد باقر (علیه‌السلام) در اول ماه رجب سال پنجاه و هفت هجری قمری در شهر مدينه منوره، ديده به جهان گشود.
عظمت امام باقر (علیه‌السلام) چون خورشید درخشانی بود که جهان اسلام از پرتو پرفروغش بهره می‌گرفتند. عظمت معنوی حضرت، زبانزد خاص و عام بود. هر جا سخن از والایی هاشمیان، عَلَویان و فاطمیان به میان می‌آمد، آن وجود مقدّس را یگانه وارث آن همه کرامت، بزرگواری و شجاعت می‌شناختند؛ راستگوترین اشخاص، جذّاب‌ترین چهره‌ها، بخشنده‌ترین انسان‌ها و قوی‌تر از همه به لحاظ معرفت، بصیرت به همراه هاله‌ای از معنویت قدسی، از مختصات پنجمین پیشوای شیعیان در میان جوامع اسلامی بود.

آوازه علوم و دانش‌هاى امام باقر (عليه‌السلام) چنان نقاط مختلف كشور اسلامى را پر كرده بود كه لقب «باقرالعلوم» (گشاينده دريچه‌هاى دانش و شكافنده مشكلات علوم) به خود گرفته بود. ابن حجر هيتمى از دانشمندان برجسته اهل سنت مى‌نويسد: «محمد باقر به اندازه‌اى گنج‌هاى پنهان معارف و دانش‌ها را آشكار ساخته، حقايق احكام و حكمت‌ها و لطايف دانش‌ها را بيان کرده كه جز بر عناصر بى‌بصيرت يا بدسيرت پوشيده نيست و از همين جاست كه وى را شكافنده و جامع علم و برافرازنده پرچم دانش خوانده‌اند.»(1)

عبدالله بن عطا از شخصيت‌هاى برجسته عصر امام، در  بیان فضائل و جایگاه علمی آن حضرت مى‌گويد: «من هرگز دانشمندان اسلام را در هيچ محفل و مجمعى به اندازه محفل محمد بن على (علیه‌السلام) از نظر علمى حقير و كوچك نديدم؛ من حكم بن عتيبه را كه در علم و فقه مشهور آفاق بود، ديدم كه در خدمت محمد باقر (علیه‌السلام) مانند كودكى در برابر استاد عالى مقام، زانوى ادب بر زمين زده، شيفته و مجذوب كلام و شخصيت او گرديده بود.»(2)

پیشگویی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نسبت به جایگاه و مقام علمی آن حضرت، در روایتی که از جابر بن عبدالله انصاری نقل شده است، به این شرح آمده است:
«جابر می‌گوید که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به من فرمود: بعد از من شخصى از خاندان مرا خواهى ديد كه اسمش اسم من و قيافه‌اش شبيه قيافه من خواهد بود. او درهاى دانش را به روى مردم خواهد گشود. سال‌ها از اين جريان گذشت، تا اینکه عصر امام چهارم امام زین العابدین (علیه‌السلام) رسيد. روزى جابر از كوچه‌هاى مدينه عبور مى‌كرد، چشمش به امام باقر (علیه‌السلام) افتاد. وقتى دقت كرد، ديد نشانه‌هايى كه پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرموده بود، عيناً در او هست. پرسيد: اسم تو چيست؟ حضرت فرمود: اسم من محمد بن على بن الحسين است. جابر بوسه بر پيشانى حضرت زد و گفت: جدت پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)  به وسيله من به تو سلام رساند!
جابر از آن تاريخ، به پاس احترام پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و به نشانه عظمت امام باقر (عليه‌السلام) هر روز دو بار به ديدار آن حضرت مى‌رفت؛ او در مسجد پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در ميان انبوه جمعيت مى‌نشست (و در پاسخ بعضى از مغرضين كه از كار وى خرده گيرى مى‌كردند) پيشگويى پيامبر اسلام را نقل مى‌كرد.»(3)

پی‌نوشت:
1. أحمد بن محمد بن علی بن حجر هيتمی سعدی أنصاری، الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة، ج2، ص585، مؤسسة الرسالة – لبنان، محقق: عبدالرحمن بن عبدالله تركی - كامل محمد خراط.
2. پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، ص381، نشر مؤسسه امام صادق(ع).
3. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج46، ص226؛ پیشوایی، سیره پیشوایان، ص320.