پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ پیروی از فرامین الهی و خضوع و خشوع در برابر اوامر خداوند متعال، نزدیکترین معنا برای عبادت است که به ذهن متبادر می شود. با بررسی در آیات قرآن کریم مشخص می‌شود، عبادت پروردگار جهانیان، هدف تعالی انسان و جن است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ (ذاريات/56) جن و انس را جز براى پرستش خود نيافريده‌ام.»

پروردگار عالم در قرآن کریم بارها به عبادت و نحوه آن اشاره کرده و بندگانش را ترغیب به آن کرده است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (حج/77) ای کسانی که ایمان آورده‌اید! رکوع کنید و سجود به جا آورید و پروردگارتان را عبادت کنید و کار نیک انجام دهید؛ شاید رستگار شوید!» در این آیه شریفه اوامری از سوی خداوند متعال بیان شده که در صورت اطاعت آن، امید به رستگاری برای مؤمنان است. در حقیقت مداومت و استقامت بر انجام این دستورات، سبب رستگاری مؤمنان خواهد شد.

خداوند متعال در آیات کریمه قرآن به بعضی از آثار عبادت اشاره کرده است. از جمله آثار عبادت می توان به دوری از تکبر اشاره کرد. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ عِنْدَ رَبِّكَ لَا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَيُسَبِّحُونَهُ وَلَهُ يَسْجُدُونَ (اعراف/206) آنها که (در مقام قرب) نزد پروردگار تو هستند، (هیچ‌گاه) از عبادتش تکبر نمی‌ورزند و او را تسبیح می‌گویند و برایش سجده می‌کنند.»

این آیه بیان کننده تواضع و فروتنی انسان مؤمن در برابر پروردگار را بازگو می‌کند. خدای رحمان در آیات قرآن کریم از دین قیّم یا همان دین پایدار یاد کرده است. اما به عنوان یکی از نشانه‌های دین پایدار برای مؤمنین، برپایی نماز جهت عبادت و مسیر بندگی میان مخلوقات با خدای متعال ذکر شده است. خداوند متعال با بیان قانون دین پایدار، در آیه‌ای نورانی می‌فرماید: «وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ (بينه/5) و به آنها دستوری داده نشده بود، جز اینکه خدا را بپرستند در حالی که دین خود را برای او خالص کنند و از شرک به توحید بازگردند، نماز را برپا دارند و زکات را بپردازند و این است آیین مستقیم و پایدار!»

اما یکی از نکات مهمی که در آیات قرآن کریم بیان شده، قرار دادن نوع خاصی از عبادت برای تمام امت ها و امت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است و قرار دادن عبادت برای امت‌ها، قانون الهی است؛ اما آنچه مشخص است، عبادت معنایی اعم از رکوع و سجده دارد. در حقیقت عبادت به معنای آن است که هر انسان خداپرست، تمام اعمال و رفتارش، به معنای اطاعت پروردگار باشد. خداوند متعال در این باره می‌فرماید: «وَلِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ فَإِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَبَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ (حج/34) و برای هر امتی عبادتی ویژه قرار داده‌ایم (که مشتمل بر قربانی است) تا نام خدا را بر آنچه که از دام‌های زبان بسته، روزی آنان کرده‌ایم (به هنگام قربانی) ذکر کنند. پس (بدانید که) معبود شما خدای یکتاست؛ بنابراین فقط تسلیم او شوید و فرمانبرداران فروتن را (به لطف و رحمت خدا) مژده ده.»

در جهان هستی گاهی بعضی از انسان ها و یا جنیان از عبادت خداوند متعال غافل می شوند و آن را فراموش می کنند، اما مشخص است که بعضی از بندگان خداوند متعال، لحظه‌ای از یاد پروردگار عالم غافل نمی‌شوند. خداوند متعال در این باره می فرماید: «وَلَهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَنْ عِنْدَهُ لَا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَلَا يَسْتَحْسِرُونَ * يُسَبِّحُونَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ لَا يَفْتُرُونَ (انبياء/19و20) و هر که در آسمان‌ها و زمین است، فقط در سیطره مالکیّت و فرمانروایی اوست و کسانی که (از فرشتگان) در محضر اویند از بندگیش تکبّر نمی‌ورزند و خسته و درمانده نمی‌شوند * شبانه روز او را بی آنکه سست شوند، تسبیح می‌گویند.»
در این آیه شریفه به عبادت دائمی و بدون تکبر و خستگی ملائکه، اشاره شده است. آنان با توجه کامل به مقام قرب الهی، در حال تسبیح و تقدیس خدای جهانیان هستند.

محمدجواد مهریار