پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ انجیل برنابا از آغاز کشف تاکنون مناقشات فراوانی را باعث شده است. مسیحیان به کلی آن را رد و بین مسلمانان در اعتبار آن اختلاف است.
برنابا یکی از شخصیتهای نام برده در عهد جدید است که درباره او چنین نوشته شده: «و یوسف که رسولان او را برنابا، یعنی ابن‌الوعظ لقب دادند، مردی از سبط لاوی و از طایفه قپرسی، زمینی را که داشت فروخته، قیمت آن را آورد و پیش قدم‌های رسولان گذارد.» ( اعمال رسولان 4 : 36-37) و در جایی دیگر از او به عنوان فردی صالح که روح القدس در او ساکن است یاد شده: «زیرا که مردی صالح و پر از روح‌القدس و ایمان بود ...» (اعمال رسولان 11 :24)

اما در مورد انجیل برنابا نکاتی شایان توجه وجود دارد؛ در تاریخ، بارها از انجیل برنابا سخن به میان آمده است. طبق نقلهای موجود، این انجیل برای اولین بار و به طور مشخص، در قانون نامه کلیساهای غربی تحریم شد. این قانون نامه در سال ۳۸۲میلادی منتشر شد. پاپ داماسوس در سال ۳۸۳میلادی، نسخه‌ای از این انجیل به دست آورد و آن را در کتابخانه خود قرار داد. پاپ گلاسیوس اول که در قرن پنجم میلادی می‌زیست، این انجیل را جزء انجيلهای ممنوع اعلام کرد. فوتيوس اسقف استانبول در قرن نهم میلادی، در مجموعه قوانین کلیسایی خویش، خواندن این انجیل را تحریم کرد و در نهایت، پاپ گلاسیوس دوم در سال ۱۱۱۸ انجیل برنابا را جزء کتب ممنوعه قرار داد.(1)

قدیمی ترین نسخه انجیل برنابا که به زبان ایتالیایی نوشته شده، در کتابخانه ای در شهر وین نگهداری می شود. از انجیل برنابا نسخه قدیمی دیگری که به زبان اسپانیایی نوشته شده، موجود است که در قرن هجدهم کشف شد. این نسخه را راهبی ایتالیایی به نام فرامارینو پیدا کرد. او که خود را مشتاق یافتن انجیل برنابا به خاطر مطالعه آثار برخی پدران کلیسایی معرفی می‌کند داستان را اینگونه نوشته است:
«از این زمان به بعد بود که من شدیداً مشتاق شدم این انجيل را بیابم. تا اینکه بعدها یکی از نزدیکان پاپ سیکتوس پنجم شدم. روزی از روزها همراه حضرت پاپ به کتابخانه مخصوص او داخل شدم. ناگهان خستگی بر پاپ چیره شد و خواب چشمان وی را فرا گرفت. در این زمان، من بر آن شدم که تا بیدارشدن جناب پاپ، مشغول مطالعه و تماشای کتابهای نفیس این کتابخانه باشم. شگفت اینکه نخستین کتابی که به سوی آن دست دراز کردم، همین انجیل بود. حالی به من دست داد که از شادی و شعف این کشف بزرگ، در پوست خود نمی‌گنجیدم. به ناچار این گنجینه ارزشمند را در یکی از آستینهایم پنهان کردم و تا بیدار شدن پاپ، همچنان در کتابخانه منتظر ماندم. پس از برخاستن وی، از او اجازه خروج خواستم و در حالی که انجیل برنابا را در آستین خویش پنهان کرده بودم، از حضور جناب پاپ مرخص شدم. بعداً در تنهایی، با اشتیاق به مطالعه این کتاب پرداختم و به سبب اطلاع از مضامین انجیل برنابا به آیین اسلام گرویدم.»

البته در مورد راست یا دروغ بودن این اعا نمی توان نظر قطعی داد. اما انجیل برنابا از لحاظ محتوایی با تعالیم هر دو دین مشابهت و مغایرت‌هایی دارد که ذیلا به برخی از آنها خواهیم پرداخت.
در بابهای مختلف انجیل برنابا بر توحید و یگانگی خدا تأکید شده که مخالف تثلیث مسیحی است؛(2) برنابا الوهیت مسیح را نیز منکر است.(3) در بابهای 35، 36، 39، 41، 42، 43، 44 و 54 به نام پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) اشاره شده است. در آخر این انجیل هم به صلیب کشیده شدن مسیح بر صلیب، انکار شده است.(4)

از طرف دیگر، برخی مطالب این کتاب با انجیل هماهنگ و با قرآن مخالف است. مثلا در باب 15، معجزه تبدیل آب به شراب که در اناجیل رسمی ذکر شده آمده است، در حالی که قرآن شراب را پلید می‌داند،(5) از آسمانهای نه گانه سخن به میان آورده شده(6) حال آنکه قرآن آسمانها را 7 تا می‌داند.(7)
وجود این تفاوتها با تعالیم هر دو دین، قضاوت در مورد انجیل برنابا را سخت کرده و جایگاه آن را بین مسیحیان و مسلمانان متزلزل ساخته است.

به طور کلی در مواجهه با این انجیل می توان یکی از این دو رویکرد را داشت:
1. آن را انجیلی معتبر بدانیم که بعدها دستخوش تحریف و تغییر شده است.
2. به ساختگی و جعلی بودن این انجیل معتقد شویم و معتقد شویم که فردی که از اسلام و از مسیحیت اطلاع چندانی نداشته است، آن را به نگارش درآورده است.

پی‌نوشت:
1. توفیقی، حسین، سیرتاریخی انجیل برنابا، در راه حق، 1361، ص 17-20
2. انجیل برنابا39 :14؛ 41 :33؛ 93 :17
3. همان 52؛10 ؛ 92 ؛18
4. همان 22 :17
5. مائده 90
6. برنابا 178
7. بقره 29