پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از مسائل مهم اعتقادی که موضوع تمام ادیان آسمانی است، بحث توحید می باشد، در دین اسلام نیز اصل توحید، از اصول بنیادین به شمار آمده که سایر اصول اعتقادی بر آن استوار است و نوع نگرش به این اصل، میتواند در سایر اصول و مبانی دینی اثرگذار باشد.

فرقه اهل حق اگرچه خود را پیرو شریعت محمدی و دین اسلام دانسته و به تبع آن ، توحید را از اصول پنج گانه اعتقادی خود به شمار می آورند(1) اما در این اصل مهم و بنیادی دیدگاهی برخلاف آموزه های توحیدی اسلام ناب محمدی داشته و به خداوند متعال نسبت ناروای تشبیه و تجسیم می دهند. بر اساس عقیده این مسلک، خدا قبل از آفرينش درون درّي بوده و آن درّ در قعر دريا قرار داشت(2) و فرشتگان نیز از خداوند صادر شده اند و اولین آنها از زیر بغل خداوند پیدا شده و دومین آنها از دهان او و سومین آنها از نفسش، چهارمین آنها فرشته ها از عروقش و پنجمین آنها فرشتگان از نور الهی خلق شده اند.(3)

انحراف در این دیدگاه که زمان و مکان، برای ذات الهی قائل شده اند از آن جا نمایان می شود که بر اساس آموزه های اسلامی، ذات الهی منزه از جسم، زمان و مکان بوده، همان گونه که حضرت علی (علیه السلام) که اهل حق خود را مرید آن حضرت می دانند، در وصف خداوند متعال می فرماید: «خداوند برتر و بالاتر است از گفتار كسانی كه او را بر مخلوقاتش تشبيه می کنند.»(4) امام موسی کاظم (علیه السلام) نیز در کلامی فرمودند: «چه دشنام و ناسزائى بزرگتر است از گفته کسى که خالق همه چیز را به جسم یا صورت یا مخلوقش یا محدودیت و اعضاء توصیف کند، خداوند از این گفتار بسیار برترى دارد.» (5) قرآن کریم شباهت مخلوقات به خداوند را نفی کرده و می فرماید: «لَيْسَ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ ۖ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ (شوری / 11) آن خدای یکتا را هیچ مثل و مانندی نیست و او شنوا و بیناست».

 براساس ادله عقلی و نقلی خداوند نمی تواند جسم باشد، زیرا در صورت جسمانی بودن، خداوند در وجودش معلول و نیازمند بوده و این دو با توحید و یگانگی ذات الهی منافات دارد. زیرا هر جسمی مرکب از اجزا است و هر مرکبی نیز به اجزای خود نیازمند است، پس اگر خداوند متعال جسم بود دارای اجزا و محتاج به اجزای خود بود و این با بی نیازی خداوند سازگاری ندارد، در حالی که خداوند خود را بی نیاز از همه مخلوقات دانسته و می فرماید: «أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ ۖوَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ (فاطر/ 15) شما همه به خدا فقیر و محتاجید و تنها خداست که بی‌نیاز و غنی بالذّات و ستوده صفات است».

پس می توان نتیجه گرفت که بر اساس ادله ذکر شده، اعتقاد فرقه اهل حق در مباحث توحید ذاتی با آیات و روایات در منابع شیعه هم خوانی ندارد و این باور، مخالف مکتب اهل بیت(علیهم السلام) است.

پی نوشت :

(1). برهان الحق،الهی،نورعلی ،انتشارات جیحون،1373،ص6وص20

(2). اهل حق، مالاميري كجوري، احمد، نشر مرتضي، چاپ اول، 1376،صفحه192

(3). فرهنگ فرق اسلامي،  مشكور، محمد جواد، انتشارات آستان قدس رضوي، چاپ سوم، 1375، ص 78.

(4). نهج البلاغه ،خطبه 49

(5).اصول کافی،کلینی، جلد 1 صفحه: 141