پایگاه جامع فرق؛ ادیان و مذاهب_ یوگا یکی از مکتب هائی است که با هدف کمال و تعالی، آموزه هایی را ارائه می دهد. یوگا کاران هدف اصلی یوگا را وحدت خود(آتمن) با انرژی کیهانی یا خدای نامتشخص(برهمن) می دانند. یوگا کاران مدعی اند با انجام مراحل هشت گانه یوگا در نهایت به سامادهی می رسند.

مراحل هشت گانه عبارتند از:
1. آنچه نباید انجام داد(یَم)
2. آنچه باید انجام داد(نییَم)
3. حرکت های بدنی(آسانا)
4. کنترل نَفس(پرانایام)
5. کنترل حواس(پرتیاهار)
6. تمرکز(دهارانا)
7. تعمق یا مراقبه(دهیان)
8. جَذبه یا خود یافتگی(سمادهی)

مشهور است که شخصی به نام پتنجلی، «یوگا سوترا» را بین سالهای 200 و 300 پیش از میلاد نوشت. سوترا را می شود به کلمات قصار ترجمه کرد. پتنجلی در بخش اول از سوتراها، هدف یوگا را که سامادهی است شرح می دهد، و در بخش دوم به روش های رسیدن به سامادهی می پردازد.

اگر سه شاخه آخر یوگا، یعنی تمرکز، مراقبه و جذبه بر یک شیء واحد اجرا و تمرین شوند (به آن سمیم می گویند) قدرت های فرا طبیعی روانی ظاهر می شوند. مثلاً یوگا کار، یک شیء را انتخاب می کند و درباره آن فکر می کند و با تمرکز روی آن شیء به مراقبه می پردازد و در نهایت به جذبه و آگاهی وحدانی می رسد، در نتیجه سمادهی که هدف اصلی یوگا است رخ می دهد.

در رابطه با سامادهی آمده است: «هنگامی که آگاهی با موضوع مراقبه چنان یکی می شود که هوشیاری نسبت به من- خود دیگر وجود ندارد، این حالت ناب هستی، همان سامادهی است. سامادهی را می توان هم‌گوهری، استغراق، جذبه، خود یافتگی، تحقق خود، ادراک آگاهی، حالت وصل و یکی شدن نامید. بسیاری از مراقبه کنندگان با تجربه، برخی نشانه های پیش از سامادهی را تشخیص می دهند. حس آرامشی بسیار عمیق، بدون احساس کردن بدن و ذهن؛ پدید می آید. در این حالت فعالیت قشر خاکستری سطح مغز، مرتب کم می شود و این شرایط مقدمه ورود به سمادهی می باشد.»(1)

نام های زیادی به سامادهی داده شده است: وصل، یگانگی، هم‌گوهری، وحدت، آزادی، رهایی، فراآگاهی، ادراک، خود یافتگی، تحقق خود... سمادهی آرامش و وَجدی درونی است که می توان در آن غوطه ور شد. سامادهی بالاتر و فراتر از حس است... در نقطه رسیدن به سامادهی، من(نَفس) به نابودی می گراید.

این مکتب عرفانی غایت خود را سامادهی و اتحاد آتمن و برهمن می داند و مربیان و استادان یوگا نمی توانند تعریف کامل و جامعی از سامادهی ارائه دهند و هر مربی یوگا، بعد از تعریف خود بر این نکته تاکید می کند که کلمات، قادر بر بیان این تجربه نیستند. حال سؤالی پیش می آید که در این اتحاد و شهود، چه چیزی مشاهده می شود و چه ادراکی رخ می دهد؟ تعداد زیادی از کسانی که در هند به صورت تخصصی و حرفه ای یوگا کار می کنند مدعی اند که خدایانی را شهود کرده اند. خدای قد بلند، خدای قد کوتاه، خدای چاق و لاغر و.... از جمله شهودات این افراد است. بعضی از مربیان حرفه ای یوگا در تهران اذعان داشته اند که فرشتگانی را مشاهده می کنند.

با توقف خودآگاهی و فعالیت ذهن در مرحله هشتم(سمادهی)، انسان اختیار خود را از دست می دهد. چون از مقدمات اختیار، قدرت فهم و تشخیص ذهن و عقل است و با توقف این قوه، اختیار انسان از بین می رود؛ آنگاه است که انسان مورد تسخیر موجودات ذکر شده در می آید. نکته مهم این می باشد که این موجودات نه خدا هستند نه فرشته. چون خداوند صورت ندارد تا بشود آن را تصور کرد و فرشتگان هم موجودات ذاتاً خیر هستند و حیطه عمل آن ها فقط در امور خیر است و طبق ذات خودشان حق تسخیر موجود دیگر را ندارند، چون مخالف اعمال خیرخواهانه است. 
اما اجنه می توانند به صُور مختلف جلوه کنند. اجنه شَرور خودشان دنبال نفوذ به زندگی انسان ها هستند، لذا بعد از مرحله هشتم یوگا، شرایط کاملاً برای نفوذ و تسخیر یوگاکاران آماده است. پس در مرحله سامادهی که فعالیت ذهنی و اختیار از بین می رود شرایط محیطی و وضعی برای نفوذ این شیاطین مهیا است؛ هر چند یوگاکار این نیت را نداشته باشد. مثل اینکه انسان درب ورودی خانه را به علتی باز بگذارد، اینجا شرایط ورود دزد خیلی مهیاتر است تا وقتی که درب ورودی منزل بسته باشد.
پی‌نوشت:
1. جیمز هویت، یوگا، ترجمه امید اقتداری،ققنوس،تهران، 1394، ص207 و 208