پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ خداوند در حجة البلاغ، جبرئیل را نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرستاد و این آیه را از جانب خدای تعالی نازل فرمود: «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ.[مائده/67] ای پیامبر! آن‌چه به تو از جانب پروردگارت نازل شده است را تبلیغ کن و اگر انجام ندهی، رسالت خدا را انجام نداده‌ای.» پس آن حضرت، اصحاب را جمع کردند و خطبه خواندند و در ضمن این خطبه حدیث ثقلین را بیان فرمودند و سؤالاتی از صحابه در اولویت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بر نفس شان پرسیدند، سپس حدیث غدیر را فرمودند: «من کنت مولاه فعلی مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه.» هر کس من مولای او هستم، پس علی مولای اوست. خدایا! دوست بدار هر کس او را دوست بدارد و دشمن بدار هر کس او را دشمن بدارد.»

حدیث غدیر در کتب فریقین به صورت مختصر یا مفصل، در احادیث صحیح و حسن بیان شده است. در کتب اهل سنت مانند صحیح مسلم،(1) سنن ترمذی،(2) مسند احمد بن حنبل،(3) سنن نسائی،(4) سنن ابن ماجه،(5) السنه ابن ابی عاصم،(6) مسند بزار،(7) صحیح ابن حبان(8) و ... این حدیث نقل شده و مؤلف یا محققین این کتب، به صحت حدیث اعتراف کرده‌اند.

ترمذی،(9) طحاوی،(10) ابن عبدالبر قرطبی،(11) حاكم نیشابوری،(12) ذهبی،(13) ابن كثیر،(14) هیثمی،(15) ابن حجر عسقلانی،(16) ابن جزری شافعی،(17) ملاعلی قاری نورالدین هروی حنفی،(18) فقیه ضیاء الدین مقبلی،(19) میرزا محمد بدخشانی،(20) آلوسی،(21) احمد محمد شاکر،(22) البانی،(23) شعیب الأرنؤوط(24) و ... از علمای مورد قبول اهل سنت هستند که حدیث غدیر را صحیح دانسته‌اند.

پی‌نوشت:
1. مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، دار إحياء التراث العربی، ج4، ص1873. (مسلم در کتابش حدیث ثقلین را در ضمن خطبه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در غدیرخم بیان کرده است.)
2. ترمذی، ابوعیسی محمد بن عیسی، سنن ترمذی، شركة مكتبة ومطبعة مصطفى البابی حلبی، ج5، ص633.
3. احمد بن حنبل، مسند احمد، مؤسسة الرسالة، 1421 ق، ج32، ص56 و ج38، ص32، 59، 133، 159، 193، 541.
4. نسائی، احمد بن شعیب، سنن الکبری، مؤسسه الرسالة، ج7، ص410 و ص438 - 443.
5. محمد بن یزید قزوینی، سنن ابن ماجه، مکتبة المعارف، ریاض، ص36. (البانی حدیث را صحیح خوانده است.)
6. ابن ابی عاصم، السنة لابن أبی عاصم ومعها ظلال الجنة للألبانی، المکتب الاسلامی، 1400 ق، ج2، ص604 - 610، باب من کنت مولاه. (البانی: وهو حديث صحيح غاية. السنة، ج2، ص566.)
7. ابن حبان، ابوحاتم محمد بن حبان بستی، الإحسان فی تقريب صحيح ابن حبان، مؤسسة الرسالة، 1408 ق، ج15، ص376. (شعيب الأرنؤوط ذیل حدیث می‌نویسد: إسناده حسن، رجاله ثقات رجال الشيخين، غير فطر بن خليفة وهو صدوق.)
8. بزار، أبو بكر أحمد بن عمرو بن عبدالخالق، مسند بزار (البحر الزخار)، مكتبة العلوم والحكم، مدينه، ج2، ص235؛ ج3، ص34 و ج4، ص41. (هیثمی: «رواه البزار ورجاله ثقات.» مجمع الزوائد، ج9، ص107.)
9. ترمذی، ابوعیسی محمد بن عیسی، سنن ترمذی، شركة مكتبة ومطبعة مصطفى البابی حلبی، ج5، ص633. (ترمذی پس از نقل روایت گفته: «هذا حدیث حسن صحیح.»)
10. طحاوی، أبوجعفر أحمد بن محمد بن سلامة، شرح مشکل الآثار، مؤسسة الرسالة، 1415 ق، ج5، ص18. (طحاوی در مورد حدیث غدیر می‌گوید: فهذا الحديث صحیح الإسناد، لا طعن لِأحد فی أحد من رواته، فیه أن كان ذلك القول كانَ من رسول الله ص لعلی بغدیر خم فی رجوعه من حجه إِلَى المدينة.)
11. ابن عبدالبر قرطبی، أبوعمر يوسف بن عبدالله، الاستيعاب فی معرفة الأصحاب، دار الجیل، 1412 ق، ج3، ص1100. (ابن عبدالبر پس از نقل چند روایت در فضیلت امیرالمؤمنین، ازجمله حدیث غدیر می‌گوید: هذه کلها آثار ثابته.)
12. حاکم نیشابوری، أبوعبدالله محمد بن عبدالله، المستدرک، دار الکتب العلمیة، 1411 ق، ج3، ص118، 119، 141 و 419. (پس از این احادیث درباره غدیر، حاکم نیشابوری آنها را صحیح دانسته است ولی ذهبی در تلخیص خود، آنها را نیاورده است.)
13. حاکم نیشابوری، أبوعبدالله محمد بن عبدالله، المستدرک، دار الکتب العلمیة، 1411 ق، ج3، ص143 و 613. (پس از نقل این احادیث، حاکم نیشابوری آنها را طبق مبنای صاحبان صحاح صحیح دانسته و گفته آنان نیاورده‌اند. ذهبی هم در تلخیص خود، این روایات را صحیح دانسته است.)
14. ابن کثیر دمشقی، أبوالفداء إسماعيل بن عمر، البدایه و النهایه، دار هجر، 1418 ق، ج7، ص668. (ابن کثیر چند روایت در مورد حدیث غدیر نقل می‌کند و پس از حدیث غدیر به نقل از ابوالطفیل می‌گوید: استاد ما ذهبی این حدیث را صحیح می‌داند.)
15. هیثمی، نورالدین، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، مكتبة القدسی، قاهره، 1414 ق، ج9، ص104. (چند روایت از احمد بن حنبل، طبرانی، بزار و ابویعلی نقل کرده و راویان این احادیث را راویان کتاب صحیح و ثقه خوانده است.)
16. ابن حجر عسقلانی، ابوالفضل أحمد بن علی، فتح الباری، دار المعرفة، 1379، ج7، ص74. (ابن حجر درباره حدیث غدیر می‌نویسد: فقد أخرجه الترمذی والنسائی وهو كَثير الطرق جدا وقد استوعبها بن عقدة فی كتاب مفرد وكثير من أسانيدها صحاح وحسان.)
17. ابن جزری، شمس الدین ابوالخیر محمد بن محمد بن یوسف، اسنی المطالب، مکتب الامام امیرالمؤمنین، ص48. (ابن جزری شافعی در کتابش آورده است: سند صحیح بسیاری دارد، کسانیکه اطلاعی از علم حدیث ندارند و این حدیث را تضعیف می‌کنند، تضعیفشان معتبر نیست و کسانیکه از قول آنها قطع حاصل می‌شود، حدیث را صحیح دانسته‌اند.)
18. ملاعلی قاری، أبوالحسن نورالدين محمد بن علی هروی، مرقاة المفاتيح شرح مشكاة المصابيح، دار الفکر، 1422 ق، ج9، ص3937. (ملاعلی قاری درباره حدیث غدیر می‌نویسد: والحاصل أن هذا حديث صحيح لا مرية فيه، بل بعض الحفاظ عده متواترا إذ فی رواية لأحمد أنه سمعه من النبی ص ثلاثون صحابيا، وشهدوا به لعلی لما نوزع أیام خلافته.)
19. مقبلی، صالح بن مهدی بن علی ربیعی، الأبحاث المسدّدة فی الفنون المتعدّدة، مکتبة الجیل، ص336. (مقبلی درباره حدیث غدیر می‌نویسد: فإن کان مثل هذا معلوماً و الا فما فی الدنیا معلوم.)
20. بدخشانی، محمد بن معتمد خان حارثی، نزل الابرار، مکتبة الامام امیرالمؤمنین، ص53. (بدخشانی در مورد حدیث غدیر می‌نویسد: و هذا حدیث صحیح مشهور ولم یتكلّم فی صحّته إلا متعصّب جاحد لا اعتبار بقوله.)
21. آلوسی، شهاب الدين محمود بن عبدالله، روح المعانی، دار الكتب العلمية، 1415، ج3، ص234. (آلوسی با اینکه دلالت حدیث غدیر را به طور کامل نپذیرفته ولی درباره این حدیث می‌نویسد: نعم ثبت عندنا أنه صلّى الله عليه وسلّم قال في حق الأمير كرم الله تعالى وجهه.)
22. احمد بن حنبل، المسند، دارالحدیث، قاهره، ج2، ص18. (احمد محمد شاکر: اسناده صحیح.)
23. البانی، محمد ناصر الدین، صحیح سنن ترمذی، مکتبة المعارف، ریاض، ج3، ص522. (البانی حدیث سنن ترمذی را صحیح خوانده است.)
البانی، محمد ناصر الدین، سلسلة الأحاديث الصحيحة، مکتبة المعارف، ریاض، ج4، ص331. (حدیث غدیر را از ترمذی، احمد بن حنبل، ابن حبان، ابن ابی عاصم، طبرانی و ضیاء نقل می‌کند و می‌گوید: اسناد حدیث بنا بر شرط بخاری و حدیث ترمذی بنا بر شرط بخاری و مسلم صحیح است.)
24. احمد بن حنبل، مسند احمد، محقق: شعيب الأرنؤوط، مؤسسة الرسالة، 1421 ق، ج32، ص56 و ج38، ص32، 59، 133، 159، 193، 541. (شعيب الأرنؤوط ذیل تمام احادیث در صفحات مذکور گفته حدیث صحیح است یا طبق شرط مسلم و بخاری صحیح است.)

مهدی منصورسمائی