پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب _ مهندس آرش آبایی، نویسنده، محقق و روزنامه نگار یهودی ایران در نشست گفتگوهای اسلامی و یهودی با تأکید بر مناظره های امام رضا(علیه‌السلام) با رأس الجالوت گفت: برای بررسی مناظره های که بین یهودیت و سایر اقوام وجود داشته است، باید ماهیت، تاریخچه، شریعت و شکل دین آن را بدانیم تا متوجه تفاوت ها بشویم.

این پژوهشگر یهودی به چند ویژگی اساسی در آیین یهود اشاره کرد که تا برهه هایی از تاریخ یهودیت، مانع هرگونه مناظره و گفت و گوی بین دینی یهودیان می شد:

 1. وابستگی شدید سرزمینی
مهندس آبایی خاطرنشان کرد که تا قرن نخست میلادی توجه عمده این قوم به حفظ حکومت و سرزمین بوده و در مواردی نزاع ها و جنگ هایی رخ داده است. تا قبل از حکومت های داود و سلیمان عمده تلاش آنان، تسخیر کامل سرزمین موعود و رسیدن به مرزهای شرعیِ وعده داده شده بود. بعد از آن حکومت بنی اسرائیل به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شده و این دو در مواردی نزاع و درگیری هایی داشتند.

2. تبعید و مهاجرت یهودیان
تبعید یهودیان و مهاجرت آنها به سرزمین هایی نظیر بابل، اسپانیا و ایران، مانع دیگر مناظره بوده است. او خاطرنشان کرد: به لحاظ جغرافیایی و تاریخی، مجالی برای گسترش دین وجود نداشته و تمام تلاش ها برای حفظ انسجام در یهودیت بوده است.

3. جهانی نبودن آیین یهودیت
مانع دیگری که این پژوهشگر یهودی به آن اشاره کرد ماهیت دین یهود بود که از این جهت تفاوت هایی با اسلام و مسیحیت دارد. آرمان دین یهود جهانی شدن نیست. مفهومی در یهود به عنوان کاهنان از نسل هارون بوده که به نیابت از ایشان اداره امور دینی را به عهده داشتند. آنان آیین دینی را انجام می دادند و مردم به آنها اقتدا می کردند. یهودیت قرار نبوده که گسترش پیدا کند؛ بلکه انتقال این دین، موروثی بوده است(فرزندان هر مادر یهودی، یهودی محسوب می ‌شوند حتی اگر از دین برگشته باشند).

4. اولویت ایمان گروی بر عقل گروی
مانع دیگر مناظره یهودیان با دیگر ادیان، عدم وجود دانش کلام یا متونی که بتوانند بر اساس آن، مناظره و گفت و گوی بین دینی داشته باشند. علمای یهود مراقب بودند که متون استدلالی، کلامی و تبشیری در این دین شکل نگیرد؛ زیرا ایمان و تکلیف در این دین، مقدم بر استدلال، تبیین و چرایی قوانین است. البته زمانی که فیلون اسکندرانی (فيلسوف، متکلم و عارف بزرگ يهودی در قرن اول ميلادی) به عنوان مفسر دینی ظهور کرد، علم کلام در یهودیت شکل گرفت. مهم ترین دشمن فکری و عقیدتی یهودیان، یونانیان بودند. در دو هزار سال پیش که یونایان بر یهودیان تسلط یافتند و مجموعه ای از عقاید یونانی در یهودیت وارد شد، آنجا اولین مناظرات کلامی بین یونان و یهود پیش آمد. علمای یهودی سعی می کردند ایمان یهود را در برابر یونانیان حفظ کنند.

وی با اشاره به اینکه پس از آن مشکلاتی بین یهودیت و مسیحیت به وجود آمد، اظهار کرد: در این راستا یهودیان ناچار به دفاع از ایمان خود بودند و معدود مناظراتی داشتند، هرچند یهودیت خاطره خوشی از مناظرات دینی نداشت ولی مجبور بودند دفاعیاتی بنویسند.

این پژوهشگر یهودی با بیان اینکه بیشترین مناظرات بین یهودیت و مسیحیت بوده است، خاطرنشان کرد که یهودیان در سرزمین های اسلامی به خاطر ماهیت دین اسلام رفاه بیشتری داشتند، گرچه تنش ها وجود داشته اما در مقایسه با مسیحیت فضا فرق داشته است. مناظرات و جدلی که بین یهود و مسیحیت بود، آنچان بین اسلام و یهود نبود. مسلمانان و یهود همزیستی را راحت تر پذیرفتند.

مهندس آبایی در پایان بیان کرد که از گذشته تا همین دوران معاصر، مناظره و گفت و گوی بین دینی تنها در صورت بحران ها و به اجبار و در فضایی سنتی شکل می گرفت. به ندرت اتفاق می افتاد که مناظره ای داوطلبانه و خود جوش شکل بگیرد. وی درباره مناظرات امام رضا(ع) با ادیان دیگر گفت: مناظرات ایشان با رأس الجالوت در فضایی برابر و همراه با احترام و بر پایه استدلال بوده است.

پی نوشت:

ر.ک: موسسه فرق و ادیان زاهدان(مفاز)، کد خبر 35779