پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از اشکالات مهم به حدیث احتجاجی احمد اسماعیل بصری (مشهور به احمدالحسن) مدعی یمانیت و مهدویت، اشکال در رجال حدیث است. یکی از این راویان، علی بن سنان موصلی است. قبلا در مورد علی بن سنان موصلی و مجهول بودن وی نوشتیم.[1] اما طرفداران احمد بصری این مسئله را طاقت نیاورده و سعی در اثبات شیعه بودن و توثیق دارند.

این افراد به روایتی طولانی از شیخ صدوق در کتاب کمال الدین متمسک می شوند که علی بن سنان از پدرش داستانی را نقل می کند و می گویند چون در این حدیث، پدر «علی بن سنان» خطاب به امام (علیه‌السلام) می گوید: «سیدنا» پس «علی بن سنان» شیعه است! یا در حدیث می گوید: «علیه السلام» پس شیعه است.[2]

اما در جواب باید گفت: اینکه در کتب شیعه (علیه اسلام) آورده می شود به هیچ وجه دلیل بر شیعه بودن شخص راوی نمی شود، ما متعدد می بینیم که توسط راویان و کاتبان روایت و نُساخ کلمه (علیه السلام) اضافه می شود. و اضافه کردن این لفظ، در نوشتار مرسوم است.

اما لفظ «سیدنا»؛
اولا؛ ما در مورد لفظ «سیدنا» با مراجعه به کتب دیگر، پی می بریم که این لفظ نیز می تواند اضافه شده باشد؛ به منابع دیگر دقت کنید:

الف) اثبات الهداه، شیخ حر عاملی، جلد 5، صفحه 22 بدون کلمه «سیدنا» آورده است.

ب) الثاقب فی المناقب، ابن حمزه طوسی، ج1، صفحه 609 نیز بدون کلمه «سیدنا» آورده است.

با توجه به اسناد بالا چند احتمال متصور است:

1. احتمال اینکه خود شیخ صدوق بگوید «سیدنا» و علمای ما بعد چنین احساسی کردند و حذف کردند. پس این لفظ در کلام خود شیخ صدوق بوده است.

2. احتمال این که توسط نساخ اضافه شده؛ یعنی نساخ بعدی این کلمه را اضافه کردند.

3. احتمال اینکه این روایت، از کتابی غیر از اکمال نقل شده و این علما دیدن و چنین کلمه ای نداشته است.

در ثانی احتجاح به حدیث شیخ صدوق یک اشکال دیگر نیز دارد و آن هم مسئله دور است. یعنی طرفداران احمد بصری می خواهند ( شیعه بودن) علی بن سنان موصلی را با حدیثی اثبات کنند که آن حدیث خودش از طرف علی بن سنان است و این دور است.

ثالثا؛ پذیرفتن متن روایت بسیار مشکل است و نکاتی دارد که بر ضعف این داستان و روایت افزوده می شود. مثل منکر شدن علم الهی و... توسط جعفر و سکوت شیعیان و قانع نشدن آن ها.

پس با این روایت، نمی شود اثبات کرد که «علی بن سنان موصلی» شیعه می باشد.

پی نوشت:

[1]. «بررسی شخصیت علی بن سنان موصلی»
[2]. کمال الدین و تمام النعمة، ج2، ص 476.