پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ تاریخ حیات بشری همواره شاهد اختلاف افکنی عده ای از خودخواهان و غرض‌ورزان بوده است. ثمره ناهنجار اختلاف افکنی، در بین مذاهب و جوامع مختلف، چیزی جز وقوع جنگ‌ها و مصایب سخت و تحمل ناشدنی برای انسان ها نبوده است.

روشن است که استکبار جهانی و خناسان روزگار، برای حفظ حیات سیاسی و اقتصادی خود راهی جز ایجاد تفرقه و جدایی انسان ها، خصوصاً پیروان ادیان و مذاهب ندارند. از طرفی آموزه های ادیان و مذاهب، هرگز اجازه ظلم و مظلوم پروری را به مستکبران نداده و به پیروان خود دستور می دهد که در مقابل ظالم ایستادگی کرده و به کمک و یاری مظلوم بشتابند. 

در قرآن تفرقه و اختلاف افکنی، در ردیف عذاب های آسمانی عنوان شده است. خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلی اَنْ یَبْعَثَ عَلَیْکُمْ عَذابا مِنْ فَوْقِکُمْ اَوْ مِنْ تَحْتِ اَرْجُلِکُمْ اَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعا وَ یُذِیقَ بَعْضُکُمْ بَأْسَ بَعْض[انعام/65] بگو خداوند قادر است که از بالا یا از زیر پای شما، عذابی بر شما بفرستد، یا به صورت دسته های پراکنده شما را با هم بیامیزد، و طعم جنگ (و اختلاف) را به هر یک از شما به وسیله دیگری بچشاند.»

در چند روز اخیر، مولوی گرگیج، امام جمعه آزادشهر و امام جماعت شهر گالیکش، ادعای عجیب و کینه توزانه‌ای را مطرح کرده است. این فرد مدعی است که در نبرد بین اعراب و لشگریان یزد گرد، بعضی از دختران پادشاه ایران به اسارت سپاهیان عمر بن خطاب در آمده و به مدینه منتقل شند. او در ادامه می گوید، مادر امام زین العابدین (علیه اسلام) دختر یزد گرد بوده و عمر بن خطاب پس از فتح ایران او را به نکاح امام حسین (علیه السلام) در آورده است. بنابراین 9 امام پس از او نیز از همین نسل به وجود آمده اند؛ در نتیجه اگر خلافت عمر را نپذیریم اعتبار امامان شیعه و نَسَب آنان نیز زیر سوال خواهد بود!!

مثل روز روشن است که هدف (مولوی گُرگیج) از طرح این قبیل مباحث و مواضع، برهم زدن وحدت بین شیعیان و اهل سنت است؛ که در ایام فاطمیه نتیجه ای جز برهم زدن ارتباطات و تعاملات بین مسلمانان را ندارد.

در این نوشتار مختصر برآنیم به تبعات و علل اظهار نظرهای این چنینی که ناشی از جهل این قبیل افراد است را با تکیه بر قرآن و روایات معتبر معصومین (علیهم‌السلام)، مورد بررسی قرار دهیم.

برهم زدن وحدت جامعه اسلامی

خداوند در قرآن کریم طبق یک قاعده کلی، به همگان دستور می دهد که به ریسمان الهی چنگ زده و مشکلات خود را با چنگ زدن به این ریسمان مرتفع کنند. «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمیعا وَ لا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللّهِ عَلَیْکُمْ اِذْ کُنْتُمْ اَعْداءً فَاَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَاصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ اِخْوانا[آل عمران/103] و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام و هرگونه وسیله رحمت) چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خدا را بر خود به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید و او میان شما الفت ایجاد کرد و به برکت نعمت او برادر شدید.» اما سخنان بی اساس افرادی چون مولوی گُرگیج صرفاً بر هم زننده وحدت اسلامی بوده و دوری از ریسمان الهی است.

تعاون بر اثم و عدوان

خداوند در قرآن می فرمایند: «و تَعَاوَنُواْ عَلَی الْبرِّ و التَّقْوَی و لاَ تَعَاوَنُواْ عَلَی الاِثْمِ وَالْعُدْوَان [مائده/2] و (همواره) در راه نیکی و پرهیزگاری با هم همکاری کنید و (هرگز) در راه گناه و تجاوز همکاری ننمائید.»

آیه مذکور به یک اصل کلی اسلامی که عبارت است از تعاون برّ (برّ و تقوا) اشاره می کند. این اصل، به اندازه ای اهمیت دارد که سراسر مسائل اجتماعی، حقوقی، اخلاقی و سیاسی حکومت ها و ملت های اسلامی را در بر می گیرد. طبق این اصل، مسلمانان موظفند در کارهای نیک، تعاون و همکاری داشته و از همکاری در اهداف باطل و اعمال نادرست و ظلم، که حقیقت آن، همکاری بر (اثم و عدوان) است، به جد خودداری کنند. 

سخنان اخیر مولوی گُرگیج که ازجهل و کینه این فرد نسبت به امام شیعه اثنی عشری ناشی می شود، طبق صریح قرآن، یکی از مصادیق بارز تعاون و همکاری در راه گناه و عدوان است. زیرا این قبیل اظهار نظرها گذشته از بی اعتبار بودن به لحاظ سندی و تاریخی، صرفاً آتش اختلافات و کینه توزی ها را برافرخته و نتیجه ای جز اتلاف مال و جان مسلمین در پی ندارد. همه می دانیم که اگر کسی به هر روشی مقدمات کینه توزی ها و و اتلاف جان مردم را فراهم کند، تعاون بر اثم و عدوان کرده است.

جهل و کج فهمی 

یکی از بزرگترین عوامل اختلاف، دشمنی ها و تفرقه ها، جهل و کج فهمی افراد است؛ جهل به عقائد، احکام مذاهب اسلامی، جهل به تاریخ اسلام و تاریخ مذاهب و جهل به افکار و اندیشه های گروه ها و افراد موجود در جامعه است.

پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در روایتی می فرمایند: «يا عَلِيُّ، لا فَقرَ أشَدُّ مِنَ الجَهلِ[1] اى على! هیچ تنگدستی‌ای، بدتر از نادانى نیست.» کج فهمی ها و دور شدن مسلمانان از معارف اسلامی، بلای عمده و ریشه همه بدبختی های آنان است. 

متفکر شهید، استاد مطهری(ره) تحت عنوان «انحطاط مسلمین در عصر حاضر» می نویسد: «در میان کشورهای دنیا به استثنای بعضی کشورها، کشورهای اسلامی، عقب مانده ترین و منحط ترین کشورها هستند. نه تنها در صنعت عقب هستند، در علم... در اخلاق در انسانیت و معنویت (نیز) عقب هستند. چرا؟... باید اعتراف کنیم که حقیقت اسلام به صورت اصلی در مغز و روح ما، موجود نیست، بلکه این فکر، اغلب در مغزهای ما به صورت مسخ شده، موجود است... .»[2]

کینه ورزی و عقده های شخصی

یکی دیگر از عواملی که موجب ایجاد اختلاف در جوامع اسلامی می شود، کینه ورزی های شخصی است. نمونه افرادی که به این دلیل از صفوف مسلمانان جدا گشته و در مقابل حق ایستاده‌اند در تاریخ اسلام فراوان است. ازجمله هنگامی که رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آن چه بدان مأمور بود در غدیر خم اعلام نمود و این امر، در بلاد شایع گشت. 

هنگامی که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) علی (علیه‌السلام) را در روز "غدیر خم" به خلافت منصوب فرمود و درباره او گفت: «من کنت مولاه فعلی مولاه هر کس من مولی و ولی او هستم علی مولی و ولی او است.»[3] چیزی نگذشت که این مساله در بلاد و شهرها منتشر شد، "نعمان بن حارث فهری" خدمت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آمد و عرض کرد، تو به ما دستور دادی شهادت به یگانگی خدا و این که تو فرستاده او هستی دهیم؛ ما هم شهادت دادیم، سپس دستور به جهاد و حج و روزه و نماز و زکات دادی ما همه این ها را نیز پذیرفتیم، اما با این ها راضی نشدی تا این که این جوان (علی) را به جانشینی خود منصوب کردی. آیا این سخنی است که از ناحیه خودت یا از سوی خداست؟! پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: قسم به خدایی که معبودی جز او نیست، این از ناحیه خدا است. نعمان روی بر گرداند در حالی که می‏گفت: «اللَّهُمَّ إِنْ کانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَأَمْطِرْ عَلَیْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ[انفال/32] خداوندا! اگر این سخن حق است و از ناحیه تو، سنگی از آسمان بر ما بباران! اینجا بود که سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را کشت، همین جا آیه سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ لِلْکافِرینَ لَیْسَ لَهُ دافِعٌ نازل گشت». آن چه گفته شد، مضمون عبارتی است که در مجمع البیان از ابو القاسم حسکانی با سلسله سندش از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است.[4]
همچنین در زمان حکومت امام علی (علیه‌السلام) نیز نمونه های بسیاری می توان یافت که وجود عقده ها و کینه های شخصی در افراد، سبب جبهه گیری آن ها در مقابل حضرت شده بود.

کسانی که دل هایشان مالامال از حقد و کینه نسبت به امام علی (علیه‌السلام) به خاطر جنگهای بدر، خیبر، حنین و غیره بود. آن ها به بهانه های مختلف، از حق جدا گشته و در مقابل آن حضرت، جبهه گیری نمودند؛ «فاودع قلوبهم احقاداً بدریة و خیبریة و حنینیة و غیرهن، فاضبت علی عداوته و اکبّت علی منابذته»[5] از این رو، وجود حقد و کینه سبب می شود که افراد حق را نادیده گرفته و در مقابل آن جبهه گیری نمایند.

ریاست طلبی و دنیاگرایی

دنیا گرایی نیز یکی از آفاتی است که به ویژه خواص یک جامعه را در معرض تهدید قرار می دهد؛ به طوری که به خاطر منافع شخصی، از قبیل مال پرستی، ریاست طلبی و... افراد خود را در مقابل حق قرار داده و حتی با جمع آوری عِدّه و عُدّه برای نیل به امیال شیطانی خویش تلاش می نمایند.

رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بزرگترین نگرانی امّت خویش را دنیاپرستی عنوان نموده و می فرماید: «اِنَّ اکثَرَ ما اخاف علیکم، ما یخرج الله لکم من برکات الارض؛ بیشترین نگرانی من بر شما، از برکاتی است که خداوند از زمین بر شما عنایت می دارد. از حضرت پرسیدند که منظورتان از برکات چیست؟ فرمود: (زهرة الدنیا؛ زیبایی دنیا)»[6]

با مراجعه به تاریخ اسلام به روشنی می توان دریافت که چگونه گرایش خواص جامعه اسلامی به دنیا باعث اختلاف و تضییع حقوق گردید. به عنوان مثال می توان به ریاست طلبی طلحه و زبیر اشاره نمود، هنگامی که به انگیزه رسیدن به ریاست با حضرت علی(علیه‌السلام) بیعت نمودند، ولی از آن حضرت جواب منفی شنیدند. از این رو، سر به شورش برآورده و با ایجاد جنگ جمل، در صفوف مسلمانان اختلاف ایجاد نمودند.

بنابراین به خوبی روشن است که سخن پراکنی افرادی همچون مولوی گُرگیج، هدفی جز اختلاف افکنی و رسیدن به اهداف دنیایی و عقده گشایی های شخصی، چیز دیگری را نمی توان برای آن متصور شد. به این قبیل افراد توصیه می شود قبل از هر گونه اظهارنظری به وجدان خود رجوع کرده و مطلبی را از روی جهل و اهداف کینه توزانه بیان نکنند.

پی نوشت
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ‏1، ص 58، قم، دار الحدیث، چاپ اول، ‏1429ق.
[2]. مرتضی مطهری، ده گفتار، نشر صدرا، ص 144 تا 146.
[3]. ترمذی، محمد بن عیسی، بیروت، دارالفکر، ج12، ص175.
[4]. طبرسی،مجمع البیان، جلد ،10، بی‌تا-بی‌جا، ص 352.
[5]. فرازی از دعای ندبه.
[6]. صحيح البخاري، ج 5 ص 2362 ح 6063 و ج ،3 ص 1045، ح 2687.