پایگاه جامع فرق، ادیان ومذاهب_ در روایات صحیح السندی که از ائمه اطهار (علیهم‌السلام) نقل شده و در معتبرترین کتب حدیثی که به دست شیعیان رسیده، تأکید فراوانی به زیارت سیدالشهدا (علیه‌السلام) در طول سال و به مناسبت‌های گوناگون شده است؛ اما زیارت روز اربعین امام حسین (علیه‌السلام) در جایگاه اول و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا جایی که حتی زیارت این روز یکی از نشانه‌های مؤمن به ‌حساب می‌آید. اما سؤالی در این‌جا پیش می‌آید اینکه آیا اهل بیت (علیهم‌السلام) دستور به پیاده‌روی زیارت اربعین داده‌اند؟
باید گفت احادیثی که در فضیلت زیارت امام حسین (علیه‌السلام) از ائمه اطهار (علیهم‌السلام) صادر شده به دو دسته تقسیم می‌شوند.
دسته اول: روایاتی که به‌صراحت، بر زیارت با پای پیاده تأکید دارد. در این دسته از روایات، از واژه‌ی مشی [ماشیاً] به معنای پیاده رفتن استفاده شده است. مرحوم شیخ حر عاملی در وسایل الشیعه می‌نویسد: «از امام صادق (علیه‌السلام) نقل‌شده که ایشان فرمودند: کسی‌که با پای پیاده به زیارت قبر امام حسین علیه السلام برود، خدای رحمان در قبال هر گامی که برمی‌دارد و بر زمین می‌گذارد، ثواب آزاد کردن بنده‌ای از نسل حضرت اسماعیل را به او عنایت می‌کند.»[1]
دسته دوم: در این دسته از روایات با اشاره به گام برداشتن زائر، فضیلت‌های بی‌نظیری برای آن بیان شده است. در این مجموعه از روایات، واژه «خُطْوَةً» و مشتقات آن به کار گرفته شده است، که به معنای گام برداشتن است و نتیجه‌ی آن، تأکید حضرات اهل بیت (علیهم‌السلام) بر این امر مهم است.
باید گفت از جانب معصومین (علیهم‌السلام) پاداش‌های متنوعی برای هر قدمی که زائر در مسیر کربلا برمی‌دارد بیان شده است و می‌توان آن را به سه نوع تقسیم کرد:

نوع اول- پاداش برای هر قدم زائر در مسیر زیارت
این مجموعه روایات دلالت بر آن دارد که در قبال هر قدمی که زائر برمی‌دارد، خدای رحمان گناهی از گناهان او را محو می‌کند و حسنه‌ای به او عنایت می‌کند. شیخ صدوق می‌نویسد: «امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: به‌راستی خداوند متعال فرشتگانى را بر مزار امام حسين (علیه‌السلام) گمارده است؛ پس هنگامی‌که کسی قصد زيارت امام حسين (علیه‌السلام) كند، خداوند گناهان او را به آن فرشتگان می‌دهد و چون آن فرد گام برمی‌دارد، فرشتگان گناهانش را پاك کنند و چون دیگر بار گام بردارد، حسناتش را دوچندان كنند و پيوسته بر حسناتش بيفزايند، تا بهشت بر او واجب گردد.»[2]

نوع دوم- ترغیب به پیاده‌روی
در این مجموعه روایات، با ترغیب زائر به زیارت با پای پیاده، پاداش بسیار فراوانی برای او در نظر گرفته شده است که البته عمده دلایل قابل قبول برای پیاده‌روی مسیر زیارت، در این قِسم بیان شده است که منبع آن کتاب شریف «کامل الزیارات» و «ثواب الاعمال» است.
ائمه اطهار (علیهم‌السلام) با توجه به‌قدر و اندازه‌ی معرفت شیعیان نسبت به سیدالشهدا (علیه‌السلام) در قبال هر گام، از یک ثواب تا هزار ثواب و یا از محو یک گناه تا محو بی‌حد گناهان، احادیث متفاوتی را بیان کرده‌اند. علی بن ميمون از امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کند که حضرت فرمودند: ای علی! امام حسين (علیه‌السلام) را زيارت کن و زيارت او را رها مکن. گفتم: ثواب کسی‌که او را زيارت کند چيست؟ فرمودند: کسی‌که با پای پياده به زيارت امام حسين (علیه‌السلام) برود، خداوند در مقابل هر قدمی که برمی‌دارد، يک ثواب برای او می‌نویسد و يک گناه از او محو می‌کند و يک درجه به او می‌دهد.[3]

نوع سوم- بیان ثواب زائر با پای پیاده، در حالات و روزهای خاص
این نوع روایات به اهمیت زیارت سیدالشهدا (علیه‌السلام) در ایام مختلف سال و در مناسبت‌های متفاوت و با توجه به پیاده‌روی در ضمنِ توجه به انجام مستحبات خاص می‌پردازد. مرحوم ابن قولویه در کتاب شریف کامل الزیارات می‌نویسد: «بشير الدهان می‌گويد: از امام صادق (علیه‌السلام) شنيدم كه به همراه گروهی از شيعه به سمت حیره می‌رفتند؛ حضرت به من رو كرده و فرمودند: ای بشير! آيا امسال حج به‌جا آوردی؟ گفتم: فدای شما بشوم، خير! ولی عرفه در كنار قبر حسين (علیه‌السلام) بودم؛ فرمودند: ای بشير! قسم به خدا چيزی از آن‌چه برای اصحاب مكه در مكه بود، از تو فوت نشده است. گفتم: قربان شما شوم، آن‌جا عرفات هم هست، (چگونه ممكن است من از آن‌ها بهره كمتری نبرده باشم)‌ برای من توضيح دهيد. فرمودند: ای بشير! وقتی يكی از شما در ساحل فرات غسل می‌کند و سپس به قبر حسين بن علی «عارفاً بحقه» می‌رود، خدا به او به هر قدمی كه بردارد و يا بگذارد، صد حج مقبول و صد عمره مبرور و صد جهاد همراه پيامبر مرسل بر ضد دشمنان خدا و رسولش می‌دهد؛ ای بشير! بشنو و اين را به كسی‌كه قلب وی توانايی داشته باشد، بگو! كسی‌كه حسين (علیه‌السلام) را زيارت كند مانند كسی است كه خدا را در عرش زيارت كرده باشد!»[4] در پایان باید گفت که توصیه‌ی اکید و دائمی اهل بیت (علیهم‌السلام) همواره بر زیارت مرقد مطهر سیدالشهدا (علیه‌السلام) بوده و آن‌چه از روایات فهمیده می‌شود، اجر و پاداش خاصی برای زائر کربلا از جانب پروردگار عالم مقدر شده است.

پی‌نوشت:
[1]. شيخ حر عاملی، وسائل الشيعة، ج‏14، ص441، مؤسسه آل البيت علیهم‌السلام، قم، چاپ اول، 1409 هـ. «عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْقَاضِي قَالَ: ... رَقَبَةٍ مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِيلَ‏.»
[2]. صدوق، ثواب الأعمال، ص91، تحقيق: سيد محمدمهدی سيد حسن الخرسان، منشورات الشريف الرضی، قم. «عَنْ آبی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ... تُوجِبَ لَهُ الْجَنَّةَ ...»
[3]. ابن‌قولويه قمی، كامل الزيارات، ص256، تحقيق: جواد قيومی، مؤسسة نشر الفقاهة، چاپ اول، 1417هـ. «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ... وَ مَحَى عَنْهُ سَيئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً... .»
[4]. ابن‌قولويه قمی، كامل الزيارات، ص320. «عن بشير الدهان ... من زار الحسين ( علیه‌السلام ) يوم عرفة كان كمن زار الله في عرشه.»

محمد جواد مهریار