مراد و معنای (لا اله الا الله) چیست؟
خلاصه
رب و اله یعنی ربوبیت و الوهیت (عبودیت) جدای از هم نیستند؛ یعنی اگر مشرکی به بتی سجده و عبادت می‌کند، به این دلیل است که آن بت را رب خودش می‌داند؛ ولی محمد بن عبدالوهاب تکفیری، در کتاب «کشف الشبهات»، واژه «اله» در «لا اله الا الله» را به معنای عبودیت و معبود می‌گیرد، تا اثبات کند که مشرکین در توحید عبودی مشرک بودند، نه در توحید ربوبی؛ در حالی‌که این کلام او خلاف آیات است. هم‌چنین خود او در کتاب دیگرش «الرسائل الشخصیه» رب و اله را ملازم هم می‌گیرد؛ یعنی هر جا رب باشد، اله هم هست و هر جا اله باشد، رب هم هست.
شبهه
وهابیت خارجی، «لا اله الا الله» را طوری معنا می‌کنند که از آن فقط توحید عبادی را برداشت می‌کنند؛ چنان‌چه محمد بن عبدالوهاب در ابتدای فصل سوم از کتاب «کشف الشبهات» می‌نویسد: «بيان أن توحيد العبادة هو معنى لا إله إلا الله.[1] توحید عبادت همان معنای لا اله الا الله است.»
پاسخ
در این بخش، محمد بن عبدالوهاب به گونه‌ای تقریر کرده است که بگوید که معنای «لا اله الا الله»، همان توحید عبادی است و بر اساس همان نگاه، خودش که شرک مشرکین را فقط در شرک عبودی می‌دانست، معنای «لا اله الا الله» را هم توحید عبادی دانسته است.
اما این نکته صحیح نیست، به این دلایل:
1️) مشرکین هم در توحید ذاتی، هم در توحید ربوبی، هم در توحید اسماء و صفات مشکل داشته‌اند و در همه آن‌ها مشرک بودند؛ لذا بعد از شنیدن «لا اله الا الله» می‌گفتند:
«أَ جَعَلَ الْآلِهَةَ إِلهاً واحِداً إِنَّ هذا لَشَيْ‌ءٌ عُجاب.[ص/5] آيا خدايان (متعدد) را خداى واحدى قرار داده؟ اين واقعاً چيز عجيبى است.»
یا در مورد ربوبیت الهی نیز در قرآن آمده است از این‌که رب واحد در قرآن آمده است، ناراحت می‌شدند. «وَإِذَا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلَى أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا.[اسراء/46] چون در قرآن پروردگار خود را به يگانگى ياد كنى، با نفرت پشت مى‌كنند.»
2️) لازم و ملزوم بودن توحید ربوبی و الوهی، الوهیت و ربوبیت دو مساله جدا از هم نیستند که بتوان آن‌ها را از هم جدا کرد؛ این مطلب در بیان خود محمد بن عبدالوهاب هم آمده است. محمد بن عبدالوهاب در نوشته‌های خود دارد که اله و رب دو کلمه‌ای هستند، مثل فقیر و مسکین که هر گاه به تنهایی بیان می‌شوند، معنای هر دو را دارند و هرگاه با هم بیایند، هر کدام معنای خود را دارد؛ یعنی هر گاه کلمه رب یا اله تنها بیاید معنای هر دو مراد است و هر گاه با هم ذکر شوند، هر کدام معنای خود را دارد.[2]
پس در این ذکر شریف نیز وقتی می گوییم «لا اله الا الله»، معنای «لا رب الا الله» را هم دارد؛ پس هم شامل نفی شرک ربوبی و هم نفی شرک الوهی است، و در حقیقت «لا اله الا الله» یک بیان توحیدی، برای نفی تمام انواع شرک است.
پی‌نوشت:
[1]. محمّد بن عبدالوهّاب، كشف الشبهات، ص8، وزارة الشؤون الإسلامية والأوقاف والدعوة والإرشاد، المملكة العربية السعودية، چاپ اوّل، 1418 ق.
[2]. «فاعلم أن الربوبية والألوهية يجتمعان ويفترقان، كما في قوله: {قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ مَلِكِ النَّاسِ إِلَهِ النَّاسِ} وكما يقال: رب العالمين، وإله المرسلين. وعند الإفراد يجتمعان، كما في قول القائل: من ربك؟» ابن عبد الوهّاب نجدی، محمّد، الرسائل الشخصية، تحقيق: صالح الفوزان و محمّد بن صالح العقيلی، جامعة الإمام محمّد بن سعود، رياض، بی‌تا. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
افزودن نظر جدید