متن مقاله
مرحوم شیخ جعفر کاشف الغطاء (رحمه‌الله‌علیه) از جمله عالمان بصیری است که خود را موظف به مقابله با تفکرات انحرافی می‌دانست؛ از همین رو با توجه به این‌که در آن روزگار، تفکرات آیین منحرف وهابیت، در حال انتشار بیش از پیش بود، این عالم نستوه، نامه‌ای خطاب به عبدالعزیز بن سعود از پادشاهان حکومت آل سعود نوشت، تا بدین سبب، بسیاری از ادعاهای نادرست وهابیت را در این نوشتار، پاسخ دهد؛ به عنوان نمونه، از آن جهت که وهابیون، هر نوع خضوع و خشوعی را عبادت دانسته و به شرک بسیاری از مسلمانان حکم کرده بودند، لذا مرحوم کاشف الغطاء (رحمه‌الله‌علیه) در نامه مذکور مطالبی را پیرامون معنای عبادت بیان فرموده است. برخی از مهم‌ترین مباحثی که ایشان بدان اشاره کرده‌اند عبارتند از:
1) اگر هر نوع خضوع و خشوعی در برابر موجودات، عبادت غیرالله باشد، هر آیینه باید کرنش و تواضع در برابر پدر و مادر یا برادران دینی نیز عبادت غیرالله محسوب شوند! حال آن‌که کسی به عبادی بودن این امور حکم نکرده است.[1]
2) آن چیزی که موجب ورود به کفر می‌شود، این است که انسان، بنده‌ای را مستقل و بی‌نیاز از پروردگار دانسته و لذا از روی اعتقاد و استحقاق در برابر او تعظیم فرود آوَرَد.[2]
3) در روایات وارد شده است هنگامی‌که آیه‌ای نازل می‌شد، پیامبراکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) سجده می‌کردند، از همین‌رو مانعی ندارد که انسان، هنگام مشاهده چیزی عجیب، در برابر عظمت پروردگار سجده کند.[3]
4) مفهوم عبادت، دایر مدار نیت افراد است؛ بدین صورت که اگر شخصی، با عملی که انجام می‌دهد، قصد عبادت غیرالله و مخالفت با اوامر الهی را داشته باشد، قطعاً دچار شرک شده است.[4]
5) اگر مجرد امتثال و فرمانبرداری از دیگران، عبادت باشد، هر آیینه باید به شرک بسیاری از مسلمانان، از جمله زنانی که از همسرانشان اطاعت می‌کنند، حکم کنیم؛ حال آن‌که کسی چنین حکمی نکرده است.[5]
6) بین معنی لغوی و شرعی الفاظی هم‌چون عبادت، تفاوت جدی وجود دارد؛ به این معنا که اگر معنای لغوی عبادت را در حکم به شرک افراد لحاظ بکنیم، باید همه انسان‌ها از زمانِ حضرت آدم (علیه‌السلام) تا حال را مشرک بدانیم؛ چرا که عبادت در لغت به معنی اطاعت است و قطعاً همه انسان‌ها، همواره از غیرالله اطاعت کرده‌اند. بنابراین باید بین معنای شرعی و لغوی واژه عبادت، فاصله قائل باشیم.[6]
7) همانا باید پرستش کنندگان بت‌ها را به چند دلیل زیر کافر بدانیم:
پرستش بت‌ها
مخالفت با اوامر الهی
مخالفت با انبیاء الهی (علیهم‌السلام)
استهزاء و تکذیب پیامبران (علیهم‌السلام)[7]
از مجموع مباحث موجود در نامه شیخ جعفر کاشف الغطاء (رحمه‌الله‌علیه) به‌دست می‌آید که ایشان درصدد آن است تا نشان دهند تحقق عبادت، وابسته به نیات انسان‌هاست و اعمال افراد را تنها زمانی می‌توان عبادت غیرالله به‌حساب آورد که توأم با نیت به الوهیت و ربوبیت افراد باشد.

پی‌نوشت:

[1]. کاشف الغطاء، جعفر، منهج الرشاد لمن اراد السداد، ص51، قم، موسسه دائره المعارف فقه الاسلامی، 1384ه‌ش.
[2]. همان.   
[3]. همان، ص52.
[4]. همان، ص53.
[5]. همان، ص54.
[6]. همان، ص55.
[7]. همان.

نویسنده: محمد باغچیقی(باغچقی)