اسلام درباره‌ى چگونگى سخن و نقل خبر، تأكيدهاى فروانى كرده است، از جمله:
الف) قرآن از كسانى‌كه هر خبرى را مى‌شنوند و نسنجيده آن را نشر مى‌دهند، به شدّت انتقاد كرده و مى‌فرمايد: خبر را به اهل استنباط عرضه كنيد و اگر حقّانيّت آن ثابت شد، آن‌گاه آن را پخش كنيد.
«وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ ۖ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَىٰ أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ ۗ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًا.[نساء/83] و (منافقان) چون امری به آنان برسد که باعث ایمنی یا ترس (مسلمین) است (و باید پنهان داشت) آن را منتشر می‌سازند، در صورتی‌که اگر آن را به رسول و به صاحبان حکم که از خودشان هستند، گزارش می‌دادند؛ همانا آنان که اهل بصیرتند در آن واقعه، صلاح‌اندیشی می‌کردند، و اگر نه این بود که فضل خدا شامل حال شماست، همانا به جز اندکی، همه شیطان را پیروی می‌کردید.»
ب) قرآن براى كسانی‌كه با پخش اخبار دروغ، در جامعه دغدغه ايجاد مى‌كنند، كيفرى سخت معيّن فرموده است.
«لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لا يُجاوِرُونَكَ فِيها إِلَّا قَلِيلًا.[احزاب/60] اگر منافقان و كسانى‌كه در دل‌هايشان بيمارى است و آنان كه در مدينه شايعه پراكنى مى‌كنند (از كارشان) دست بر ندارند، حتماً تو را بر ضّد آنان مى‌شورانيم، آن‌گاه جز مدّت كوتاهى نمى‌توانند در كنار تو در اين شهر بمانند.»

رکن دوم بصیرت افزایی، دشمن شناسی است.
حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «حَسْبُ الْمَرْءِ ... مِنْ عِرْفَانِهِ عِلْمُهُ بِزَمَانِهِ.[1] برای معرفت و آگاهی انسان این کافی است که عالم به زمان وروزگار خود باشد.»
هم‌چنین در این زمینه، امام صادق (علیه‌السلام) نیز می‌فرمایند: «العالم بزمانه لا تهجم علیه اللوابس.[2] کسی‌که نسبت به زمان خود آگاه باشد، لغزش‌ها بر او هجوم نمی‌آورند.»
آگاهی و دانش عمیق و نافذ و کارساز، تنها در پرتو تجزیه و تحلیل حوادث و رویداد‌ها و رسیدن به ریشه‌ها و علت‌های آن‌ها به دست می‌آید و انسانی که نسبت به رخدادها تحلیل درست و روشنی ندارد و از علل و اسباب آن‌ها ناآگاه است، آگاهی او سطحی و متزلزل است و به خوبی از زمانه و اوضاع آن آگاهی ندارد و بنابراین ممکن است در امور و تحولات پیچیده اجتماعی و سیاسی، دچار ساده اندیشی و سطحی‌نگری گردد و در دام شبهات و انحرافات گرفتار خواهد شد.

پی‌نوشت: 

[1]. بحارالانوار، علامه مجلسی، مؤسسة الوفاء، ١٤٠٣ هـ.ق، ج75، ص81.
[2]. بحارالانوار، علامه مجلسی، مؤسسة الوفاء، ١٤٠٣ هـ.ق، ج78، ص269، ح109.