پاسخ به شبههی ازدواج زود هنگام امام علی بعد از شهادت حضرت زهرا
برخی از وهابیان معاصر این شبهه را مطرح میکنند که به چه علتی، شیعه مدت طولانی (۲۰ روز) برای شهادت حضرت زهراء (علیهاالسلام) عزاداری میکنند، درحالیکه امیرالمومنین (علیهالسلام)، فقط هفت روز برای حضرت عزاداری کرده و در روز هفتم، با زنی به نام «امامه» (خواهرزاده حضرت زهرا) ازدواج کردند.
وهابیان با این شبهه میخواهند از جهتی، ارادت امام علی (علیهالسلام) نسبت به حضرت زهرا (علیهاالسلام) را کمرنگ نشان دهند (چراکه طبق گفته آنها، شهادت حضرت زهرا (علیهاالسلام) آنقدر برای امام علی (علیهالسلام) بیاهمیت بود که یک هفته بعد از آن ازدواج کرده و نه تنها عزادار حضرت زهرا (علیهاالسلام) نبود، بلکه ازدواج کرده و اظهار شادمانی کرده است.) و هم از جهت دیگر، عزاداری شیعه را بیهوده جلوه دهند (چرا که این امر در همان هنگام وقوعش، حتی برای امام آنها بیاهمیت بوده است و اگر گریه و عزاداری، امر پسندیدهای بود، امام علی در آن روزها، عزاداری میکرده و ازدواج نمیکردند.)
در پاسخ باید گفت: هرچند که ازدواج امام علی (علیهالسلام) با «امامه»، بعد از شهادت حضرت زهرا (علیهاالسلام) امری قطعی است و اصل وقوع این ازدواج، محل اختلاف نیست؛ اما اساساً زمان وقوع این ازدواج مشخص نیست، و تمام منابعی که این ازدواج را گزارش دادهاند، زمان وقوع آن را بیان نکردهاند، و فقط علامه مجلسی در بحار الانوار، روایتی را نقل میکند که امام علی (علیهالسلام) نُه شب پس از شهادت حضرت زهرا (علیهاالسلام) ازدواج کردند.[1] و تنها روایتی که در کتب روایی موجود است، و وهابیان به آن چنگ زدهاند، همین روایت است.
با بررسی روایت، واضح میشود که علامه مجلسی (علیهالرحمه) این روایت را بدون ذکر سند، از کتاب قوت القلوب نقل کرده است.[2] و در کتب دیگر، هیچ اثری از این گزارش وجود ندارد؛ پس برای ارزیابی ارزش، و صحت و سقم این روایت، باید دید که قوت القلوب چه کتابی است و ارزش و اعتبار آن چقدر است و این روایت را از چه کسانی نقل کردهاند.
در رابطه با کتاب قوت القلوب، که نام کامل آن، «قوت القلوب فی معاملة المحبوب و وصف طریق المرید الی مقام التوحید» است؛ باید گفت که:
اولاً: این کتاب، اثر ابوطالب محمد بن علی مکی (م 386 ق) است و از مشهورترین کتب در روشها و آداب و سیر و سلوک صوفیانه است و اساساً این کتاب، از کتب روایی منقول از معصومین نیست.
ثانیاً: نویسنده کتاب قوت القلوب، از بزرگان صوفیه و سردمداران مذهب سالمیه است[3] و حتی در صورت نقل روایت، نمیتوان به گزارش او اعتماد کرد.
ثالثاً: مولف کتاب قوت القلوب، این مطلب را بدون ذکر نام گوینده، با عبارت «گفته میشود» به صورت مجهول و مرسل نقل کرده است.[4] و معلوم نیست که گویندهی اصلی این گزارش کیست و ابوطالب مکی این گزارش را با چه واسطههایی از گویندهی اصلی آن نقل کرده است.
در نتیجه، تنها گزارشی که زمان ازدواج امام علی (علیهالسلام) با «امامه» را نقل کرده است، روایت بحار الانوار به نقل از کتاب قوت القلوب است که هم کتاب قوت القوب ارزش و اعتبار حدیثی ندارد و هم صاحب کتاب، از سردمداران صوفیه و فرقه سالمیه است و صلاحیت نقل روایت ندارد و هم نقل آن مجهول و مرسل و بدون سند است و از اعتبار ساقط است.
پس از طرفی، دلیلی معتبر وجود ندارد که زمان ازدواج امام علی (علیهالسلام) با «امامه» را ثابت کند و از طرفی دیگر نیز روایات فراوانی در منابع روایی معتبر وجود دارد که حزن و اندوه و گریههای جانسوز امام علی (علیهالسلام) برای شهادت حضرت زهراء (علیهاالسلام) را نقل کرده است که از باب نمونه به چند روایت اشاره میکنیم:
روایت اول: امام علی (علیهالسلام)، روزهای پس از شهادت حضرت زهرا (علیهاالسلام) را اینگونه توصیف میکند: «از این پس، اندوه من جاودانی است و شبم به بیداری خواهد گذشت، تا آنگاه که خداوند مرا به سرایی که تو در آن اقامت داری، ببرد.»[5]
روایت دوم: پس از دفن پیکر مطهر حضرت زهرا (علیهاالسلام) نیز بر سر مزار ایشان، اینچنین ناله سر میداد : «اگر بيم آن نبود كه نظام حاكم از جايگاه قبر تو آگاه شوند، پيوسته در كنار قبر تو مىماندم و نالههايى همچون نالههاى مادرى كه به داغ فرزندش گرفتار شده، براى اين مصيبت بزرگ سر میدادم.»[6]
روایت سوم: در فراق حضرت، همیشه گریه میکرد و میفرمود: «جان من با نالههاى خود حبس شده، اى كاش! جان من با نالههایم خارج مىشد؛ بعد از تو، خیرى در زندگانى نخواهد بود، گریه میکنم از اینکه مبادا بعد از تو زیاد زندگی کنم.»[7]
نتیجهگیری:
آنچه که از روایات، واضح میشود این است که امام علی (علیهالسلام) در فراق حضرت زهرا (علیهاالسلام) همچون مادر داغدیده، نالههای سوزان، سرمیدادند و حزن و اندوه خود را تا روز مرگ توصیف کردهاند که این هم نشانگر عمق مصیبت و مقام و جایگاه حضرت زهرا (علیهاالسلام) است و هم بیانگر اهمیت حضرت زهرا (علیهاالسلام) نزد امیرالمؤمنین است، وهم بیانگر این است که شیعه نیز باید با الگوپذیری و پیروی از مولای متقیان، امام علی (علیهالسلام) برای شهادت مظلومانه حضرت زهرا (علیهاالسلام) همچون مادر داغ دیدهای سوگواری کنند.
پینوشت:
[1]. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج42، ص459، بیروت، 1403ق.
[2]. همان.
[3]. ذهبی، العبر، ج1، ص151، بینا، بیتا.
[4]. و يقال أنه تزوّج بعد وفاة فاطمة صلوات الله عليها و على أبيها بتسع ليال، و نكح أمامة ابنة زينب ابنة رسول الله صلى الله عليه و سلم، كانت فاطمة صلوات الله عليها أوصته بذلك.
[5]. کلینی، الكافي، ج1، ص459، (ط - الإسلامية)، 1407ق.
شيخ مفید، امالی، ص282، کنگره شیخ مفید، 1413ق.
طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الامامة، ص138، ط-الحدیثة، 1413ق.
[6]. همان.
[7]. ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج1، ص240، ایران، 1379 ق.
افزودن نظر جدید