پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از عبادات مستحب مورد اتفاق مسلمانان، نافله شب است؛ همه مسلمانان معتقدند که تهجد و خواندن نماز تراویح در شب‌های ماه رمضان، ثوابی بیشتر داشته و از سنت‌های مؤکد اسلامی است.

اصطلاح نماز تراویح
نماز تراویح که نام نمازهای مستحب شب‌های ماه رمضان است، نزد همه مسلمانان مورد قبول و دارای ثواب بسیار است؛ «تراویح» جمع «ترویحه» به معنای نشستن است. در اصطلاح به نشستن پس از چهار رکعت نماز (مستحبی) در ماه رمضان، به منظور استراحت اطلاق کرده‌اند و از آن پس به هر چهار رکعت نماز یاد شده، «تراویح» گفته‌اند.[1]

مشروعیت به جماعت خواندن این نمازها، مورد اختلاف است و شیعه معتقد است مشروعیت ندارد، چون پیامبراکرم چنین کاری را انجام نداده است و بدعتی در دین است. البته به مجموع این نمازها در هر شب نیز، تراویح می‌گویند و برخی گمان می‌کنند که به جماعت خواندن آن تراویح نام دارد.

در تعداد رکعات این نماز بین علمای اهل سنت اختلافاتی وجود دارد؛ عینی در شرح صحیح بخاری آورده است، گفته‌اند نماز تراویح 41 رکعت است؛ ترمذی می‌گوید: برخی تعداد رکعات را با نماز وتر 41 رکعت می‌دانند، که قول اهل مدینه است. هم‌چنین تعداد رکعات را 38 رکعت بدون نماز وتر گفته‌اند که این عمل اهل مدینه قبل از واقعه حره است. 36 رکعت هم از قول اهل مدینه نقل شده که همراه 3 رکعت نماز وتر 39 رکعت می‌شود. طبق نقل دیگر در 20 روز ابتدای ماه شبی 28 رکعت و ده شب آخر ماه شبی 34 رکعت؛ از سعید بن جبیر 24 رکعت نقل شده و ترمذی از اکثر اهل علم 20 رکعت نقل کرده است که این قول حنفی‌ها نیز هست.[2]

قسطلانی نیز در شرح صحیح بخاری آورده است: مالک در موطأ آورده است که در زمان عمر 23 رکعت نماز مستحبی می‌خواندند و در روایتی 11 رکعت نقل شده؛ بیهقی دو روایت را جمع کرده و می‌گوید ابتدا 11 رکعت می‌خواندند و سپس 20 رکعت اقامه می‌کردند و 3 رکعت هم نماز وتر که جمعاً 34 رکعت می‌شد؛ مصنف ابن ابی‌شیبه و سنن بیهقی آورده‌اند که پیامبر اکرم در ماه رمضان 20 رکعت و نماز وتر را بدون جماعت می‌خواندند، ولی بیهقی آن را تضعیف می‌کند.»[3]
بنابراین تعداد رکعات نماز تراویح، 11، 20، 21، 23، 24، 28، 34، 36، 38، 39، 40، 41 و 47 رکعت گفته شده و اتفاقی در این زمینه بین اهل سنت وجود ندارد.

پی‌نوشت:

[1]. «وَالتَّرَاوِيحُ: جَمْعُ تَرْوِيحة، وَهِيَ الْمَرَّةُ الْوَاحِدَةُ مِنَ الرَّاحَةِ، تَفْعِيلة مِنْهَا، مِثْلُ تَسْلِيمَةٍ مِنَ السَّلام.» «والتَّرْوِيحةُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ: سمِّيت بِذَلِكَ لِاسْتِرَاحَةِ الْقَوْمِ بَعْدَ كُلِّ أَربع رَكَعَاتٍ؛ وَفِي الْحَدِيثِ: صَلَاةُ التَّرَاوِيحِ؛ لأَنهم كَانُوا يَسْتَرِيحُونَ بَيْنَ كُلِّ تَسْلِيمَتَيْنِ.» لسان العرب، ابن منظور، ج2، ص462؛ فتح الباری، ابن حجر، ج4، ص250، جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید؛ عمدةالقاری، عینی، ج11، ص124؛ ارشاد الساری، قسطلانی، ج3، ص424.
[2]. وَقد اخْتلف الْعلمَاء فِي الْعدَد الْمُسْتَحبّ فِي قيام رَمَضَان على أَقْوَال كَثِيرَة، فَقيل: إِحْدَى وَأَرْبَعُونَ. وَقَالَ التِّرْمِذِيّ: رأى بَعضهم أَن يُصَلِّي إِحْدَى وَأَرْبَعين رَكْعَة مَعَ الْوتر، وَهُوَ قَول أهل الْمَدِينَة، وَالْعَمَل على هَذَا عِنْدهم بِالْمَدِينَةِ. قَالَ شَيخنَا، رَحمَه الله: وَهُوَ أَكثر مَا قيل فِيهِ. قلت: ذكر ابْن عبد الْبر فِي (الاستذكار): عَن الْأسود بن يزِيد كَانَ يُصَلِّي أَرْبَعِينَ رَكْعَة، ويوتر بِسبع، هَكَذَا ذكره، وَلم يقل: إِن الْوتر من الْأَرْبَعين. وَقيل: ثَمَان وَثَلَاثُونَ، رَوَاهُ مُحَمَّد بن نصر من طَرِيق ابْن أَيمن عَن مَالك. قَالَ: يسْتَحبّ أَن يقوم النَّاس فِي رَمَضَان بثمان وَثَلَاثِينَ رَكْعَة، ثمَّ يسلم الإِمَام وَالنَّاس، ثمَّ يُوتر بهم بِوَاحِدَة. قَالَ: وَهَذَا الْعَمَل بِالْمَدِينَةِ قبل الْحرَّة مُنْذُ بضع وَمِائَة سنة إِلَى الْيَوْم، هَذَا روى ابْن أَيمن عَن مَالك، وَكَأَنَّهُ جمع رَكْعَتَيْنِ من الْوتر مَعَ قيام رَمَضَان وسماها من قيام رَمَضَان، وإلاَّ فَالْمَشْهُور عَن مَالك سِتّ وَثَلَاثُونَ وَالْوتر بِثَلَاث، وَالْعدَد وَاحِد. وَقيل: سِتّ وَثَلَاثُونَ، وَهُوَ الَّذِي عَلَيْهِ عمل أهل الْمَدِينَة، وروى ابْن وهب، قَالَ: سَمِعت عبد الله بن عمر يحدث عَن نَافِع، قَالَ: لم أدْرك النَّاس إلاَّ وهم يصلونَ تسعا وَثَلَاثِينَ رَكْعَة ويوترون مِنْهَا بِثَلَاث وَقيل: أَربع وَثَلَاثُونَ على مَا حُكيَ عَن زُرَارَة بن أوفى أَنه كَذَلِك كَانَ يُصَلِّي بهم فِي الْعشْر الْأَخير، وَقيل: ثَمَان وَعِشْرُونَ، وَهُوَ الْمَرْوِيّ عَن زُرَارَة بن أوفى فِي الْعشْرين الْأَوَّلين من الشَّهْر، وَكَانَ سعيد بن جُبَير يَفْعَله فِي الْعشْر الْأَخير. وَقيل: أَربع وَعِشْرُونَ، وَهُوَ مَرْوِيّ عَن سعيد بن جُبَير. وَقيل: عشرُون، وَحَكَاهُ التِّرْمِذِيّ عَن أَكثر أهل الْعلم، فَإِنَّهُ روى عَن عمر وَعلي وَغَيرهمَا من الصَّحَابَة، وَهُوَ قَول أَصْحَابنَا الْحَنَفِيَّة.» عمدةالقاری، عینی، ج11، ص126. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. «وروى مالك في الموطأ عن يزيد بن رومان قال: كان الناس يقومون في زمن عمر -رضي الله عنه- بثلاث وعشرين، وفي رواية بإحدى عشرة، وجمع البيهقي بينها بأنهم كانوا يقومون بإحدى عشرة ثم قاموا بعشرين وأوتروا بثلاث، وقد عدوا ما وقع في زمن عمر -رضي الله عنه- كالإجماع.
وفي مصنف ابن أبي شيبة وسنن البيهقي عن ابن عباس -رضي الله عنهما- قال: كان النبي -صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ- يصلّي في رمضان في غير جماعة بعشرين ركعة والوتر، لكن ضعفه البيهقي وغيره برواية أبى شيبة جد ابن أبي شيبة.» ارشاد الساری، قسطلانی، ج3، ص426.