متن مقاله
قبل از رحلت پیامبر اکرم، آن هنگامی‌که بیماری حضرت شدت یافت. پیامبر درخواست قلم و کاغذ کرد که به گواه صریح تاریخ، برخی از صحابه فرصت طلب، مانع از این درخواست شدند و در کنار بستر پیامبر جار و جنجال به پا کردند، طوری‌که از این حرکت آن‌ها پیامبر اکرم ناراحت شدند و دستور دادند که از کنار بسترش بروند. اما این‌که پیامبر اسلام قصد چه وصیتی داشته‌اند که می‌توانست از گمراهی و انحراف امتش جلوگیری کند، گروهی از علمای بزرگ اهل سنت، به این پرسش پاسخ داده‌اند و اقرار صریح به این موضوع کردند که پیامبر می‌خواست نام خلیفه بعد از خود را بنویسد، که البته اگر به تاریخ رجوع کنیم نام عمر بن خطاب و برخی دیگر را می‌یابیم که مانع از این کار شدند.
مثلاً نووی در شرح صحیح مسلم می‌گوید: «فقد اختلف العلماء فی الکتاب الذی همّ النبّی(ص) به فقیل اراد ان ینصّ علی الخلافه فی انسان معیّن لئلا یقع نزاع و فتن.[1] علما در این‌که پیامبر اکرم چه می‌خواست بنویسد، دچار اختلاف شده‌اند، برخی گفته‌اند که آن حضرت می‌خواست جانشین پس از خود را معین و به اسم او تصریح کند، تا پس از وی نزاع و فتنه برپا نشود.»
و یا ابن حجر عسقلانی در فتح الباری می‌نویسد: «و اختلف فی المراد بالکتاب فقیل کان اراد ان یکتب کتاباً ینصّ فیه علی الاحکام لیرتفع الاختلاف و قیل بل اراد ان ینصّ علی أسامی الخلفاء بعده حتیّ لایقع بینهم الاختلاف.[2] در این‌که پیامبر چه می‌خواست بنویسد، نظرات مختلفی وجود دارد. برخی گفته‌اند: نوشته‌ای بود که بیانگر احکام باشد و اختلاف را از بین ببرد، برخی دیگر گفته‌اند حضرت قصد داشت اسامی جانشینان پس از خودش را بنویسد، تا میان آن‌ها اختلاف نشود.»
و یا بدرالدین عینی در عمده القاری می‌نویسد: «و اختلف فی الکتاب الذی همّ -رسول الله- بکتابته قال الخطابیّ: یحتمل وجهین، احدهما: انه اراد ان ینص علی الامامه بعده فترتفع تلک الفتن العظیمه کحرب الجمل و صفین و قیل: اراد ان یبیّن کتاباً فیه مهمّات الاحکام لیحصل الاتفاق علی المنصوص علیه...[3] علما در این‌که پیامبر چه می‌خواست بنویسد، دچار اختلاف شده‌اند؛ خطابی گفته است: دو احتمال وجود دارد، اول این‌که می‌خواست بر امامت پس از خود تصریح کند، تا از فتنه‌های بزرگی هم‌چون جنگ‌های جمل و صفین جلوگیری شود. دوم این‌که می‌خواست مهم‌ترین احکام را بنویسد تا بر آن‌ها میان جامعه اسلامی اتفاق نظر وجود داشته باشد.»
در نتیجه این نکاتی بود که علمای اهل سنت در این عبارات، به آن تصریح کرده‌اند، (وصایت و امامت بعد از خود - بیان احکام مهم اسلام)؛ فلذا طبیعی است که احتمال دوم با صریح آیه سوم سوره مائده که خداوند می‌فرماید: «اَلْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً.[مائده/3] امروز دین شما برایتان کامل و نعمت خود ذا بر شما تمام گردانیدم و اسلام را برای شما به عنوان آیین برگزیدم.» مبنی بر کامل شدن دین در بیان احکام نقض می‌گردد و فقط احتمال اول که همان موضوع تعیین خلیفه باشد، ملاک قرار می‌گیرد که توسط برخی از صحابه از جمله عمر بن خطاب جلوگیری شد.

پی‌نوشت:

[1]. شرح نووی علی صحیح مسلم، نووی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، ج11 ص90. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[2]. فتح الباری، ابن حجر عسقلانی، دارالمعرفه، بیروت، لبنان، ج1 ص209. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. عمده القاری، بدرالدین عینی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، ج2 ص171. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.