متن مقاله
در معنای لغوی وهابیت دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد که به مواردی اشاره می‌کنیم: «وهاب» در لغت، صیغه مبالغه است و به کسی اطلاق می‌شود که هدیه‌ای را بدون توجه به عوض گرفتن یا غرض نفسانی مانند رسیدن به مقام و ... ببخشد[1] و وهاب، صیغه مبالغه است و به کسی اطلاق می‌شود که زیاد هدیه دادن از او سر بزند.

درباره معنای اصطلاحی وهابیت نظرات مختلفی ارائه گردیده است که به مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:
احمد امین، نویسنده معروف مصری، در این باره می‌گوید: «محمد بن عبدالوهاب و پیروانش خود را موحدین می‌نامیدند و نام وهابی را دشمنانشان بر ایشان اطلاق کرده‌اند. سپس این نام بر زبان‌ها افتاد.»[2]
سید محسن امین در ارتباط می‌نویسد: «وهابیت نام فرقه‌ای است که محمد بن عبدالوهاب آن را بنیان نهاد. وهابیان در فقه، پیرو مذهب حنبلی و در عقاید و برخی فروع، بر روش ابن‌تیمیّه‌اند و خود را «سلفیّه» می‌خوانند.»[3]
رشد احمد گنگوهی نیز در این مورد می‌نویسد: «پیروان محمد بن عبدالوهاب نجدی را اصطلاحاً وهابی می‌گویند. او اعتقادات خوبی داشت و مذهب او نیز حنبلی بود، هر چند قدری در برخوردها تند بود، اما او و پیروانش مردمان خوبی هستند.»[4]
صاحب بن دخیل نجوی در ضمن نامه‌ای که به مجله «المقتطف» نوشته، چنین اظهار نظر کرده که: «نسبت وهابیت به پدر و صاحب دعوت را دشمنان او از روی حسادت داده‌اند و منظورشان این بوده است که وهابیان را گمراه و اهل بدعت معرفی کنند و علت این‌که آنان را به نام خود شیخ نسبت نداده‌اند، این بوده که مبادا پیروان این مذهب، نوعی شرک با نام پیامبر پیدا کنند.»[5]

در اصطلاح فرقه‌شناسان شعبه‌ای از مسلمانان است که در عربستان در ناحیه «نجد» توسط محمد بن عبدالوهاب در اواخر قرن دوازدهم هجری تأسیس گردید و برای تفکر عقلانی در فهم متون دینی، هیچ ارزشی قائل نیستند و تنها به ظاهر آیات و احادیث اکتفا می‌کنند.[6] شایان ذکر است که اصول فکری وهابیت، قرن‌ها قبل از محمد بن عبدالوهاب، توسط ابن‌تیمیه به عنوان یک نظریه در برخی کتاب‌ها، مطرح شد و توسط علمای زمان خویش مورد نقد و بررسی علمی قرار گرفت و باطل اعلام شد، اما مجدداً توسط محمد بن عبدالوهاب و به کمک حکام آل سعود زنده و به عنوان مذهب رسمی عربستان تاکنون مورد تبلیغ و ترویج واقع گردیده است و در ایران اکثر کسانی‌که در عربستان تحصیل کرده‌اند، وهابی یا متهم به وهابی هستند و این اصطلاح اولین بار در بین عموم مردم ایران، بعد از کشتار حجاج در مکه در سال 1366، رایج گردید.

پی‌‍نوشت:

[1]. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوی، ج 13، ص 211.
[2]. زعماء الاصطلاح فی العصر الحدیث، احمد امین، دار الکتب العربیة، بیروت، ص 10.
[3]. کشف الارتیاب، سید محسن امین، امیر کبیر، ص 7 ـ 12.
[4]. فتوای رشیدیه، رشید احمد گنگوهی، مدرسه دارالعلوم دیوبند، ج 2، ص 111.
[5]. دائرة المعارف، فرید وجدی، دارالمعرفة، بیروت، ج 1، ص 871.
[6]. وهابی‌ها، ترجمه سید ابراهیم سید علوی، ص 161.