محمد بن محمد بن حسن طوسی مشهور به محقق طوسی یا خواجه‌ی طوسی در سال 597 هـ.ق در شهر مشهد (طوس) به دنیا آمد.[1] او که نه تنها یکی از عالمان بزرگ جهان تشیع بلکه بزرگ عالم جهان اسلام به حساب می‌آید، در ایامی که در نیشابور فرایند تحصیل خود را پشت سر می‌گذاشت، با هجوم مغول روبرو شد. به همین دلیل او به  دعوت ناصر الدین محتشم به قهستان که آن روزه تحت کنترل اسماعیلیه بود، پناه برد.[2]
عده‌ای به خاطر همراهی وی با هولاکوخان پس از فتح سرزمین اسماعیلیان، او را به هم‌دستی با مغولان متهم کنند و قتل مستعصم و انقراض خلافت عباسی را به دوش او می‌گذارند. به عنوان مثال ابن تیمیه در این باره می‌گوید: خواجه نصیر کسی است که به هولاکوخان درباره قتل خلیفه مشورت داد.[3]
این‌گونه اظهار نظر تنها متکی به عناد و برگرفته از تعصب کورکورانه است. چرا که کتب تاریخی مرتبط با این واقعه، هیچ‌گونه گزارشی از این دست‌داشتن خواجه نصیر در فتح بغداد نداشته‌اند.[4] افزون بر این باید گفت که چرا کسانی‌که این‌گونه عالم مطرح جهان اسلام را به چالش می‌کشانند، از دست داشتن تاجران مسلمان با مغول‌ها چشم‌پوشی می‌کنند.[5] نکته دیگر این است که در این بحبوحه گروهی دیگر از مسلمانان بودند که از سرکوب نزاریان (فرقه‌ای از مسلمانان) تا سرکوب مغولان بت پرست، خوشحال‌تر می‌‎شدند.[6]

پی‌نوشت:

[1]. وطن‌پرست، علی اکبر، پیشینیان فرهیخته: خواجه نصیر الدین طوسی، کتاب ماه علوم و فنون، شماره 114، خرداد 1388. ص 80.
[2]. همان، ص 81.
[3]. ابن‌تیمیه، منهاج السنه، محقق: محمد رشاد سالم، انتشارات جامعه الامام محمد بن سعود، چاپ اول، 140 6 ه.ق، ج 3، ص 443.
[4] خواجه نصیر الدین طوسی و پدیده فتح بغداد
[5]. الامین، حسن، الاسماعیلیان و المغول و نصیر الدین طوسی، شرکت الطباعه و النشر و  التوزیع، چاپ دوم، 1997 م؛ ص 77.
[6]. همان؛ ص 119.