تشخیص گستره اسلام به سبب ملاک‌هایی است که از سوی عالمان اسلامی پذیرفته شده و در پرتو آن، اشخاص مسلمان نامیده می‌شوند. اما انجام برخی از اعمال از سوی مسلمانان، علت خروج ایشان از دایره اسلام گشته، که از سوی سلفیان با عنوان نواقض الاسلام (آنچه اسلام را از بین می‌برد) یاد می‌شود.
البته باید این نکته را تذکر داد که نواقض الاسلام، مورد قبول عالمان جهان اسلام است و تنها تمایز میان ایشان و سلف‌گراها در وسعت آن است. سلفی‌ها با حذف قید ضروری (به عبارت دیگر اتفاقی و یا اجماعی) از نواقض اسلام، به قلمرو آن افزوده و طبیعتاً مسلمانان بیشتری را به سوی شرک رانده‌اند.
بدون شک مسلمانانی که برای خداوند شریک قائل شده و یا در انکار نبوت پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) پافشاری می‌کنند، خارج از حیطه دین اسلام هستند، اما آن عملی که ضروری دین نباشد نیز موجب خروج از اسلام نمی‌شود. این همان مساله‌ای است که از طرف سلفی‌ها مورد قبول نیست و طرد می‌شود.
مثلاً بن‌باز به عنوان یکی از مبلغان مطرح وهابیت در این باره می‌نویسد: «زمانی شخصی چهار صد ناقض را برمی‌شمرد و شخص دیگری نیز آن را به پانصدتا می‌رساند؛ نواقض از ادله شرعیه گرفته می‌شود.»[1]
در توضیح کلام بن‌باز باید گفت که او قید ضروری (اتفاق) را از مساله نواقض اسلام حذف کرده و معتقد است که هر یک از عالمان دینی می‌تواند برای خود دسته‌ای از نواقض را برشمرد. در این صورت هر عالمی که تکیه بر قدرت و ثروت دارد، می‌تواند نواقض اسلام خود را که شاید از سوی دیگر عالمان جهان اسلام مطرح نباشد، اجرایی کند. عاقبت این‌گونه تفکر، ایجاد گروه‌های تکفیری از جمله القاعده و داعش است.

پی‌نوشت:

[1]. بن باز، عبدالعزیز، فتاوی نور علی الدرب، تحقیق: دکتر محمد بن سعد الشویعر، ریاض، دار الوطن، 1412 ق؛ ج 4, ص 107.