بعضی از علمای اهل سنت قبول دارند که ابوبکر دختری به نام ام کلثوم داشت که بعد از وفاتش، به‌دنیا آمده و ربیبه علی بن ابی‌طالب شده است، وقتی ابوبکر از دنيا رفت، امیرالمؤمنین با همسر ابوبکر ازدواج کرده و به همين سبب ايشان و فرزندانش از ابوبکر، در خانه امیرالمؤمنین بزرگ شده‌اند، مانند محمد بن ابی‌بکر و ام کلثوم که بعداً به ازدواج عمر درآمده است.
ابن قتیبه در «المعارف» می‌گوید: «عُمَر هنگام خواستگاری از ام‌کلثوم دختر ابوبکر، وی را نزد عایشه برد. عایشه آن را قبول کرد، ولی ام‌کلثوم از عمر کراهت داشت...»[1] و ممکن است خواستگاری عمر از وی و به جهت تشابه اسمی، آن را به دختر امیرالمؤمنین نسبت داده‌اند.
نووی، مهم‌ترین شارح صحیح مسلم در کتاب تهذیب الاسماء می‌گوید: عمر با امّ‌کلثوم دختر ابوبکر ازدواج کرده است: «دو خواهر عایشه: ... ابوبکر به عایشه گفت: «دو برادرت و دو خواهرت (از من ارث می‌برند)؛ عایشه گفت: این دو نفر برادران من هستند؛ اما دو خواهر من چه کسانی هستند (من که یک خواهر بیشتر ندارم)؛ در پاسخ گفت: آن کسی‌که به‎دنیا می‌آید گمان دارم که او دختر است؛ ... عمر با همین ام‌کلثوم دختر ابوبکر ازدواج کرده است.»[2]
برخی محققین شیعه نیز همین کلام نووی را قبول داشته و امّ‌کلثوم همسر عمر را از نسل علی بن ابی طالب نمی‌دانند. آیةالله مرعشی نجفی در حاشیه شرح احقاق الحق این مطلب را اشاره کرده و آن را نظر محققین می‌داند: «همراه با شوهرش به حبشه هجرت کرده و سپس به مدینه آمد؛ پس از جعفر ابوبکر با او ازدواج کرده و چند فرزند برای او آورد که از جمله آن‌ها امّ‌کلثوم است؛ که علی بن ابی طالب او را بزرگ کرده و خلیفه دوم نیز با او ازدواج کرد؛ او دختر خوانده علی و مانند یکی از دختران ایشان بود؛ و علی، محمد را پسر خویش و امّ‌کلثوم را دختر خویش خطاب می‌کردند؛ و به همین سبب عده‌ای از محدثین و مورخین به توهم افتاده‌اند؛ و این اشتباه، مشابهات بسیار دارد که منشأ آن‌ها اشتراک در اسم یا وصف بوده‌است؛ و پس از مردن ابوبکر، علی با اسماء ازدواج کرد.»[3]

برای این‌که ثابت شود، این دو نسبت در مورد ام کلثوم وجود داشته و او گاهی ام کلثوم دختر ابوبکر و گاهی ام کلثوم دختر امیرالمؤمنین نامیده شده، روایتی است که ابن أبی شیبه، احمد بن حنبل و بخاری در «ادب المفرد» از امّ‌کلثوم دختر ابوبکر نقل می‌کنند: «... جبر بن حبیب روایت کرده‌است که امّ‌کلثوم دختر ابوبکر از عایشه روایت کرده است که ...»[4] در حالی‌که اسحاق بن راهویه، همین روایت را از امّ‌کلثوم دختر علی بن ابی‌طالب نقل کرده است: «... جبر بن حبیب روایت کرده است که از امّ‌کلثوم دختر علی شنیده است که ...»[5] که این مطلب می‌رساند ام کلثوم دختر ابوبکر بوده و به دلیل ربیبه بودن و بزرگ شدن در خانه امیرالمؤمنین، ام کلثوم دختر علی هم نامیده می‌شده است، و عمر با او ازدواج کرده است.

پی‌نوشت:

[1]. «وأما «أم كلثوم بنت أبى بكر»، فخطبها «عمر» إلى «عائشة»، فأنعمت له، وكرهته «أم كلثوم» ...» المعارف، ابن قتیبه، ص175.
[2]. «أختا عائشة: اللتان أرادهما أبو بکر الصدیق، بقوله لعائشة: إنما هما أخواک وأختاک، قالت: هذان أخوای، فمن أختای؟ فقال: ذو بطن بنت خارجة، فإنی أظنها جاریة. ذکر هذه القصة فی باب‌الهبة من المهذب، وقد تقدم بیانهما فی أسماء الرجال فی النوع الرابع فی الأخوة، وهاتان الأختان هما أسماء بنت أبی بکر، وأم کلثوم، وهی آلتی کانت حملاً، وقد تقدم هناک إیضاح القصة، وأم کلثوم هذه تزوجها عمر بن الخطاب.» تهذيب الأسماء واللغات، نووی، ج2، ص369.
[3]. «هاجرت مع زوجها إلی الحبشة، ثم إلی المدینة المنورة، تزوجها بعد جعفر أبو بکر، فتولدت له منها عدة أولاد منهم أم کلثوم و هی آلتی رباها علی بن ابی طالب وتزوجها الثانی، فکانت ربیته وبمنزلة إحدی بناته، وکان یخاطب محمد بابنی و أم کلثوم هذه بنتی، فمن ثم سری الوهم إلی عدة من المحدثین والمؤرخین فکم لهذه الشبهة من نظیر، ومنشأ الأکثر الاشتراک فی الاسم أو الوصف، ثم بعد موت أبی بکر تزوجها علی بن ابی طالب.» شرح إحقاق الحق وإزهاق الباطل، مرعشی نجفی، ج30، ص315.
[4]. «حدثنا عفان حدثنا حماد بن سلمة أخبرنا جبر بن حبیب عن أم کلثوم بنت أبی بکر عن عائشة أن النبی ص علمها هذا الدعاء اللهم إنی أسألک من الخیر کله عاجله وآجله ما علمت منه وما لم أعلم وأعوذ بک من الشر کله ما علمت منه وما لم أعلم اللهم إنی أسألک من خیر ما سألک عبدک ونبیک وأعوذ بک من شر ما عاذ به عبدک ونبیک اللهم إنی أسألک الجنة وما قرب إلیها من قول أو عمل وأعوذ بک من النار وما قرب إلیها من قول أو عمل وأسألک أن تجعل کل قضاء تقضیه لی خیرا.» المصنف، ابن ابی شیبه، ج6، ص44؛ مسند أحمد، أحمد بن حنبل، ج41، ص474.
«عَنْ جَبْرِ بْنِ حَبِيبٍ، عَنْ أُمِّ كُلْثُومِ ابْنَةِ أَبِي بَكْرٍ، عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ: ...يَا رَسُولَ اللَّهِ، وَمَا جُمَلُ الدُّعَاءِ وَجَوَامِعُهُ؟ قَالَ: " قُولِي: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنَ الْخَيْرِ كُلِّهِ، عَاجِلِهِ وَآجِلِهِ، مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَمَا لَمْ أَعْلَمْ. وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الشَّرِّ كُلِّهِ عَاجِلِهِ وَآجِلِهِ، مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَمَا لَمْ أَعْلَمُ. وَأَسْأَلُكَ الْجَنَّةَ وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ أَوْ عَمَلٍ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ النَّارِ وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ أَوْ عَمَلٍ. وَأَسْأَلُكَ مِمَّا سَأَلَكَ بِهِ مُحَمَّدٌ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَأَعُوذُ بِكَ مِمَّا تَعَوَّذَ مِنْهُ مُحَمَّدٌ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَمَا قَضَيْتَ لِي مِنْ قَضَاءٍ فَاجْعَلْ عَاقِبَتَهُ رُشْدًا.» الأدب المفرد، بخاری، ج1، ص222.
[5]. «... جبر بن حبیب قال سمعت أم کلثوم بنت علی تحدث عن عائشة أن النبی ص لیکلمه فی حاجة وعائشة تصلی فقال النبی ص یا عائشة علیک بالجوامع والکوامل قولی اللهم إنی أسألک من الخیر کله عاجله وآجله ما عملت منه وما لم أعلم وأعوذ بک من الشر کله عاجله وآجله ما عملت منه وما لم أعلم اللهم إنی أسألک الجنة وما قرب إلیها من قول أو عمل وأعوذ بک من النار وما قرب إلیها من قول أو عمل اللهم إنی أسألک مما سألک منه محمد وأعوذ بک مما استعاذ منه محمد ص اللهم ما قضیت لی من قضاء فاجعل عاقبته لی رشدا.» مسند إسحاق بن راهویه، ج2، ص590.