پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از ضروریات اسلام که از فروعات و واجبات اسلام شمرده شده، مسئله‌ی جهاد و دفاع از اسلام است که هدف از جهاد، مقابله با زورگویی دشمنان و ظالمین، برای برقراری دین اسلام و نجات انسان‌ها از انحراف و گمراهی معین شده است. خداوند در قرآن کریم طی آیات متعددی از مؤمنان می‌خواهد در مسیر حق با کافران، مشرکان و ستمگران به جهاد برخیزند. «وَ قَاتِلُوا الْمُشْرِكِينَ كَافَّةً كَمَا يُقَاتِلُونَكُمْ كَافَّةً وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ [توبه/36] همگى با مشركان بجنگيد چنانكه آنان همگى با شما مى‌جنگند و بدانيد كه خدا با پرهيزگاران است.»
این در حالی است که در فرهنگ تصوف، جهاد و ستیز با دشمنان آشکار اسلام و متجاوزین، امر مذمومی شمرده شده است. چنان‌چه حسن بصری می‌گوید: «اگر علی بن ابیطالب (علیه‌السلام) در مدینه سکونت اختیار می‌کرد و به خوردن خرمایی بی‌ارزش قناعت می‌کرد، برای او بهتر بود که در جنگ جمل با مردم بصره بجنگد.» [شرح نهج البلاغه، ج 4، ص95] این سخن حسن بصری، بی‌اعتقادی وی به فضیلت جهاد در راه خدا و جسارت وی به ساحت مقدس امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) را نشان می‎دهد که نه تنها در این جنگ حاضر نشد، بلکه حتی به حضرت خرده می‌گیرد که چرا وارد جنگ شد.

پی‌نوشت:
شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 4 (از مجموعه 20 جلدی)، مرکز پژوهشهای اسلامی دانشکده صدا و سیما، قم، ص 95.