پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بطور اختصار می‌توان‌ منشا تصوف را‌ به چند بخش خـلاصه نمود:
دسته‌ای تصوف را عکس‌العمل فکر آریایی در مقابل سلطه‌ و نفوذ اسلام عربی دانسته‌اند. گروهی منشاء تصوف را افـکار و آراء بودایی‌ و هندی تصور کرده‌اند. جمعی‌ از محققین بواسطه وجود شباهت بسیاری بین فلسفه اشراق و تـصوف معتقدند که تصوف از فـلسفه نـوافلاطونی اسکندریه سرچشمه گرفته و سپس در طی قرون و به تدریج رنگ دیانت اسلامی بر‌ آن زده‌اند. بعضی احتمال داده‌اند که تصوف خودبخود و مستقلاً در ممالک اسلامی به وجود آمده و ابدا ارتباط و بستگی بجایی ندارد.
عده‌ای هم سرچشمه تصوف اسـلام را مسیحیت و عقائد‌ رهبانی‌ می‌دانند. خود صوفیه هیچ یک از این اقوال را نپذیرفته و معتقدند که طریقه تصوف عبارت است از لُب و عصاره و باطن قرآن و احادیث نبوی و کشف و شهود‌ اولیاء.(مینایی محمد، منشاء تصوف از کجاست؟، ص 73)
اگر نظر مختار صوفیه درباره ایشان درست باشد، چرا عقایدی همچون سماع، عشریه، استغنای از شریعت که معارض با دستورات اسلامی است، در میان صوفیه رواج دارد؟
- پی‌نوشت:
مینایی محمد، منشاء تصوف از کجاست؟، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، 1329، شماره 21 و 22