پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ اختلاف نظرهایی درباره آیین یوگا در بین محققین و پژوهشگران  به وجود آمده است و دیدگاه این افراد نسبت به این مکتب مختلف است و نظرات فراوانی در تایید و رد آن وجود دارد. در کشور هند برای ترویج آیین بودا دانشگاه تاسیس می‌کنند تا آن را به عنوان یک آموزه مذهبی به مخاطبین معرفی شود، اما در ایران و بعضی از کشورهای منطقه از یوگا به عنوان عرفان نوظهور یا ورزش معرفی می‌شود. به راستی حقیقت یوگا چیست؟ در این نوشتار کوتاه به سه طریق آیین یوگا به نقد کشیده می‌شود؛
کاذب بودن آیین یوگا
آیین یوگا در قرن چهارم میلادی[1] ظهور کرد و تاکنون ادعاهای مختلفی توسط پیروان این آیین ارائه شده که «هیچ کدام اثبات نشده است.»[2] بدون شک هر ادعایی نیاز به اثبات دارد و این افراد باید با دلیل، ادعاهای خود را ثابت کنند. اگر یک ادعا از راه صحیح، اثبات شد صادق نامیده می‌شود و اگر اثبات نشد کاذب خواهد بود و ما باید با ملاک قرار دادن این گزاره به حقانیت یا کذب بودن آیین یوگا پی ببریم. باتوجه به عدم اثبات ادعاهای پیروان یوگا، باید از آن به عنوان یک آیین کاذب نام برد زیرا اگر این افراد برای ادعاهای خود دلیل و مدرکی داشتند بدون شک آن را ارائه می‌دادند.
عرفان و یوگا
یکی از دلایل اصلی ترویج و گسترش آیین یوگا، ادعای مفید بودن آن برای «کالبد فیزیکی بدن» است.[3] با این ادعا، این شبهه به وجود می‌آید که چه ارتباطی بین عرفان و کالبد فیزیکی وجود دارد؟ در یوگا تکنیک‌هایی مطرح می‌شود و گفته می‌شود انسان از طریق آن‌ها به آرامش عصبی یا ذهنی می‌رسد و بعضی از بیماری‌های او نظیر افسردگی، درمان می‌شود اما چنین چیزهایی عرفان نیست و تاکنون هیچ کدام از عارفان یا کتب عرفانی از این موضوع به عنوان عرفان یاد نکرده‌اند. عرفان مؤلفه‌های خاصی دارد «تقرب به خدا، رهایی از دنیا و زمان و مکان، یافتن راهی به نام مکاشفه برای دریافت مستقیم حقیقت، توجه به باطن و درون جهان و انسان و استفاده از ریاضتی که براساس شریعت باشد و در نهایت، یافتن آرامشی که با اعتماد به قدرت و علم بی‌پایان الهی حاصل شود.»[4] یوگا نه تنها با عرفان فاصله دارد بلکه برخی پژوهشگران بر عدم تأثیر معنوی آن تأکید کرده و گفته‌اند: «نیل به معنویت از طریق یوگا تضمینی ندارد.»[5]
تناسخ و یوگا
یکی از شاخصه‌های انحرافی یوگا اعتقاد به بحث تناسخ است. در یوگا تناسخ به معنی «حلول روح انسان به یک کالبد جدید در همین دنیاست.»[6] یعنی بعد از مرگ روح انسان به عالم برزخ یا قیامت یا عوالم دیگر منتقل نمی‌شود، بلکه درهمین عالم در قالب و جسم جدید وارد می‌شود و یک حیات جدید را تجربه می‌کند و همین طور روح در زندگی‌های مکرر و پی در پی به حیات خود ادامه می‌دهد. در آیین یوگا باتوجه به اعتقاد به تناسخ، عالم برزخ و رستاخیز در آن جای ندارد.

پی‌نوشت:

[1]. صادق محمدجانی، یوگا در عصر حاضر، انتشارات سخن، 1395، تهران، ص56.
[2]. همان.
[3]. علی کوهدشتی، عرفان‌هند، انتشارات قائمیه، 1395، اصفهان، ص46.
[4]. همان.
[5]. همان.
[6]. همان.