پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ برخی از مستشکلین و شبهه‌افکنان بر مسئله مهدویت، بر این باورند که اعتقاد به مهدویت، به‌خاطر فشارهای سیاسی‌ای بوده که بر جامعه شیعی وارد شده است. به بیان دیگر، به‌علت فشارهای فراوانی که در دوران حکومت بنی‌امیه و بنی‌عباس بر شیعه وارد شد، شیعه را بر آن واداشت که به عقیده و نظریه مهدویت و ظهور مهدی دل ببندد تا بتواند با این آرزو، ادامه حیات دهد.
مستشرق هلندی «فان فلوتن» در این خصوص می‌گوید: «جور و ستم دولت عباسیان از بدو تأسیس، کمتر از ستم دولت امویان نبوده است. این ستم‌ها به حدی گسترده بود که مستضعفین و مظلومین را بر این واداشت که خود را امیدوار کنند. لذا چاره‌ای جز این ندیدند، که به عقیده مهدی و انتظار ظهورش دل ببندند، تا بتوانند مقداری از تألمات روحی خود بکاهند.»[1]
«دونالد سن» که یک اسلام‌شناس آمریکایی است که در این ارتباط سخن گفته است. او گفته: «احتمال جدی است که اختناق و فشارهای سیاسی که در مملکت اسلامی از طرف حاکمان بنی‌امیه، پدید آمده از اسباب پدید آمدن نظریه مهدویت باشد.»[2]
«احمد امین مصری» محقق و نویسنده‌ توانمندی است، اما در عین حال از تعصب شدیدی برخوردار است، که مانع از تدوین برخی از حقایق می‌شود. وی کتابی به نام «المهدی و المهدویة» نوشته و هدف اصلی او، انکار وجود حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) و رد شیعه است.
او در مورد مسئله مهدویت می‌گوید: «عامل اصلی در پیدایش عقیده مهدویت در نزد شیعه و اصرار بر آن، فشارهای سیاسی و مصائبی بود که بعد از شهادت امام علی (علیه السلام) و به حکومت رسیدن معاویه با آن روبرو شدند...»[3]
برخی دیگر نیز مانند «عبدالکریم عتوم»، بر همین باور هستند و موضوع مهدویت را، در حد یک فرضیه بیان می‌کنند و آن را امری غیر واقعی و ساخته شده در ذهن شیعه می‌دانند. آن‌ها قائلند که این باور اثر منفی در حیات اجتماعی شیعیان داشته است.[4]
اما آن‌چه که روشن است این سخنان نادرست و غیر صحیح است. چرا که:
1) هرچند شیعه از صدر اسلام و به‌خصوص بعد از رحلت نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)، تحت فشار سیاسی حکومت‌ها قرار گرفت و به او ظلم شد، ولی این امر باعث نشده است، که موضوع مهدویت را برای تسلی دل خویش، جعل کند. بلکه مسئله مهدویت در واقع مصلحت و حکمتی است که خداوند متعال لحاظ کرده تا به‌وسیله آن در سراسر جهان اقامه عدل کند.
2) سخن دیگر این‌که مسئله مهدویت مقتضای فطرت انسان است. هر انسانی فطرتاً خواستار برقراری عدالت و خواهان حاکمی عادل است؛ از طرفی عقل و قرآن و روایات بر موضوع مهدویت تصریح دارند، و بالاتر از همه این‌که همه مسلمین به غیر از اندکی، بر عقیده مهدویت اجماع دارند و همه ادیان الهی، بر آمدن منجی و مصلح آخر الزمان اتفاق دارند. حال چگونه می‌شود که این موضوع، مجعولِ ذهن شیعه باشد؟
3) گفته شده که موضوع مهدویت اثر منفی در زندگی شیعه دارد و حال این‌که این‌گونه نیست. موضوع مهدویت و انتظار منجی موعود، اگر معنا و مفهوم صحیح آن در نظر گرفته شود، نه‌تنها آثار منفی ندارد، بلکه آثار مثبت دارد و روحیه امید را در جامعه احیاء می‌کند.
4) مستشکلین موضوع مهدویت را زاییده ذهن شیعه و از مجعولات آن می‌دانند. این چگونه امکان دارد، در حالی‌که محدثان اهل‌سنت، توجّه خاصی به احادیث حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) داشته‌اند. برخی از پژوهشگران مانند: «سید ثامر العمیدی»[5] نام 160 نفر از آنان را که تألیف مستقلی درباره امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) داشته و یا احادیث مربوط به آن حضرت را در کتاب‌های خود آورده‌اند، بیان کرده‌ است. پس این مسئله مهم نمی‌تواند مجعول تخیلات و ذهنیات شیعه باشد.
فراتر از همه این پاسخ‌ها این‌که، بیش از شصت تن از صحابه رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) روایات مرتبط با موضوع مهدویت را نقل کردند که این تعداد راوی صحابه در مورد موضوعات دیگر به ندرت یافت می‌شود و این خود نشان از این دارد، که مسئله مهدویت یک امری کاملاً واقعی بوده که به‌وقوع خواهد پیوست. ان‌شاءالله.

پی‌نوشت:

[1]. السیادة العربیة، فان فلوتن، مرکز اسناد اسلامی، تهران: ص132
[2]. عقیدة الشیعة، دونالد سن، مؤسسة المفید، بیروت: ص231
[3]. ضحی الاسلام، احمد امین مصر، موؤسسة الهنداوی، بیروت :ج3، ص241
[4]. النظریة السیاسیة المعاصرة الامامیة، عبدالکریم عتوم، دارالبشیر، عمان: ص86
[5]. او نویسنده عرب است و کتاب "المهدی المنتظر فی الفکر الاسلامی" را نوشته است. این کتاب رویکردی روایی به موضوعاتی حول محور مهدویت دارد. مؤلف در این کتاب با طرح مباحث مهدویّت، به طور مستقیم و غیرمستقیم به شبهه های احمد الکاتب  در کتاب "تطور الفکر السیاسی الشیعی من الشوری الی ولایة الفقیه" نیز پاسخ داده است.

نویسنده: محمد یاسر بیانی