پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مقوله وحدت از مباحث بسیار مهم جامعه مسلمین به‌شمار می‌رود. حرکت‌های افراطی گروه‌هایی موسوم به داعش باعث از بین رفتن این اصل مهم است، تا شکاف سطحی بین مسلمین را عمیق و ژرف تلقی کنند و جلوه‌ای ناپسند از رحمانیت و رأفت اسلام ناب محمدی را به جهانیان منعکس نمایند.
امیرمؤمنان (علیه‌السلام) وحدت را منّت بزرگ خدای سبحان بر مردم دانسته است؛ آن‌جا که فرمود: «خداوند بر این اُمّت، منّت گذارده و بین آنان الفت و اتحاد ایجاد کرده است که در سایه آن زندگی کنند و به کنف حمایت آن پناهنده شوند؛ این نعمتی است که احدی نمی‌تواند بهایی برایش بگذارد، زیرا از هر بهایی گران‌قدرتر و از هر چیز پرارزشی، باارزش‌تر است»[1]. تعبیر منّت الهی درباره وحدت، بیان‌گر اهمیت این موضوع است، چون به نعمت عظیم، منّت گفته می‌شود، چنان‌که خدای سبحان از بعثت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) به‌عنوان منّت یادکرده است: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ (آل‌عمران/164) یقیناً خدا بر مؤمنان منّت نهاد که در میان آنان پیامبری از خودشان برانگیخت».
حضرت علی (علیه‌السلام) به همراهی با جماعت و کناره گیری از جدایی فرمان داده و چنین فرمود: «الْزَمُوا الْجَمَاعَةَ وَ اجْتَنِبُوا الْفُرْقَة.[2] با جماعت همراه باشید و از تفرقه دوری کنید»، و نیز می‌فرماید: «إِیاکَ وَ الْفُرْقَةَ فَإِنَّ الشَّاذَّ عَنْ أَهْلِ الْحَقِّ لِلشَّیطَانِ کَمَا أَنَّ الشَّاذَّ مِنَ الْغَنَمِ لِلذِّئْب.[3] از جدایی دوری کن، زیرا نادر از میان مردم، از آنِ شیطان است، همان‌طوری که گوسفند وامانده از رمه، طعمه گرگ است».
وحدت، آن‌قدر مهم است که حضرت علی (علیه‌السلام) باوجود مصائب سنگین، به‌شدت، حافظ اتحاد جامعه اسلامی بود. آن حضرت در نامه‌ای به ابوموسی اشعری چنین مرقوم فرمود: «بدان، هیچ‌کس نیست که نسبت به وحدت و اتحاد امّت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) از من حریص‌تر و اُنسش به آن از من بیشتر باشد. من در این کار، پاداش نیک و سرانجام شایسته را از خدا می‌طلبم».[4]
صبر آن حضرت (علیه السلام) نیز برای حفظ وحدت بود؛ صبری که درباره‌اش فرمود: «فَرَأَیتُ أَنَّ الصَّبْرَ عَلَی هَاتَا أَحْجَی فَصَبَرْتُ وَ فِی الْعَینِ قَذًی وَ فِی الْحَلْقِ شَجًا.[5] عاقبت دیدم که بردباری و صبر به عقل و خرد نزدیک‌تر است و شکیبایی ورزیدم؛ ولی به کسی می‌ماندم که خاشاک چشمش را پرکرده و توان دیدن را از او ربوده است و استخوان راه گلویش را گرفته و قدرت فریاد را از او سلب کرده است».
آن حضرت درباره دلیل سکوت خود فرمود: «به خدا سوگند! اگر بیم وقوع تفرقه میان مسلمانان و بازگشت کفر و تباهی دین نبود، رفتار ما با آنان به‌گونه‌ای دیگر بود».[6]
حضرت علی (علیه‌السلام) پس از انتخاب عثمان برای خلافت مسلمانان چنین فرمود: «همانا می‌دانید که سزاوارتر از دیگران به خلافت من هستم. سوگند به خدا! به آن‌چه انجام داده‌اید گردن می‌نهم، تا هنگامی‌که اوضاع مسلمین روبه‌راه باشد، و از هم نپاشد، و جز من به دیگری ستم نشود».[7]
این سخنان نشان می‌دهد که وحدت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و حضرت علی (علیه‌السلام) از هیچ کوششی برای ایجاد و حفظ وحدت دریغ نورزید.
وحدت، مایه بقای جامعه و رسیدن به آرمان‌های ملی و برداشتن موانع پیشرفت است، ازاین‌رو برای ایجاد و حفظ آن باید تلاش فراوان کرد.

پی‌نوشت:
[1]. «فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ قَدِ امْتَنَّ عَلَی جَمَاعَةِ هَذِهِ الْأُمَّةِ فِیمَا عَقَدَ بَینَهُمْ مِنْ حَبْلِ هَذِهِ الْأُلْفَةِ الَّتِی ینْتَقِلُونَ فِی ظِلِّهَا وَ یأْوُونَ إِلَی کنف‌ها بِنِعْمَةٍ لَا یعْرِفُ أَحَدٌ مِنَ الْمَخْلُوقِینَ لَهَا قِیمَةً لِأَنَّهَا أَرْجَحُ مِنْ کُلِّ ثَمَنٍ وَ أَجَلُّ مِنْ کُلِّ خَطَرٍ» ابی ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی،1404 ق، ج 13، ص 179
[2]. تمیمی آمدی، تصنیف غررالحکم و درر الکلم، قم: دفتر تبلیغات،1366 ش، ص 466
[3]. همان، ص 466
[4]. شریف الرضی، نهج‌البلاغه، ترجمه دشتی، قم: نشر مشهور، نامه 77، ص 619
[5]. شریف الرضی، نهج‌البلاغه (صبحی صالح)، قم: هجرت،1414 ق، ص 48
[6]. «وأیم الله! لولا مخافة الفرقة بین المسلمین و أن یعود الکفر و یبور الدین لکنّا علی غیر ما کنّا لهم علیه»؛ ابن ابی الحدید، شرح نهچ البلاغه، قم: مکتبه الآیه المرعشی، 1404 ق، ج 1، ص 307
[7]. شریف الرضی، نهج‌البلاغه، ترجمه دشتی، قم: نشر مشهور، ص 123

نویسنده: مجتبی محیطی