پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ پس از انجام اعمال اولیه حج که در شهر مکه انجام شده بود، حاجیان، این شهر را به قصد وقوف در عرفات ترک کردند. همان‌جایی که انسان امید دارد خداوند، وقتی که بنده به گناهان خود اعتراف می‌کند، او را بیامرزد و قلم عفو بر گناهان او بکشد، که شباهت آن را به کودک تازه از مادر متولد شده می‌زنند. آری حاجیان با وقوف در عرفات  و خواندن دعای عرفه این واجب الهی را انجام دادند[1] و با مناجات و اعتراف به گناهان گذشته، خود را سبک بال یافتند و عازم مشعر شدند. شب را نیز در آن جا بیتوته کرده[2] و به مناجات با پروردگار پرداختند تا اولین چیزی که در نامه عمل جدیدشان از آغازین روز بعد از توبه در عرفات، ثبت و ضبط می‌شود، راز و نیاز و تضرع به درگاه خداوند باشد. صبح روز دوم مهرماه 1394 از راه رسید و حاجیان برای انجام فرائض مخصوص در سرزمین منا، راهی آن دیار شدند.
همان‌گونه که در کتب مربوط به اعمال حج (مناسک حج) آمده، اولین عمل واجب در منا، رمی جمرات است[3] و پس از آن هر حاجی می‌بایست یک قربانی به درگاه خداوند ذبح نماید. و پس از آن با انجام عمل «تقصیر» از حالت احرام خارج شده و بقیه اعمال خود را بدون احرام و در روزهای بعد انجام دهند. این‌ها همه روندی است که هرساله حجاج سراسر دنیا که در این محل حاضر می‌شوند، به طور هماهنگ و یکسان انجام می‌دهند و خود را بیشتر از هر وقتی به خداوند نزدیک و نزدیک‌تر می‌بینند. امّا امسال این روند متداول هرساله، به گونه‌ای دیگر رقم خورد و حجاج بیت الله الحرام به شکل دیگری به دیدار معبود رفتند. آنچه از گفته شاهدان عینی و تصاویر ضبط شده توسط دوربین‌های مدار بسته به دست آمده، حاکی از فشار و ازدحام حاجیان در مسیر منتهی به «رمی جمرات» است که به حادثه‌ای ناگوار ختم شد. شاید در ابتداء امر، این جریان به شکل یک حادثه طبیعی و غیر عمد به نظر می‌آمد، امّا وقتی تصاویر مستند آن حادثه از شبکه سراسری پخش شد، بر همگان مکشوف شد که مسئولین حج عربستانی به عمد از هدایت جمعیت متراکم در مسیر مربوطه و کمک رسانی به مجروحین حادثه امتناع ورزیدند تا این‌که تلفات جانی این حادثه به حداکثر رسید. حتی ایشان از ورود امدادرسان ایرانی و غیر ایرانی که به نوعی مسئولیت سلامت زائرین خود را داشتند نیز ممانعت کردند.
صحبت ما در این است که اگر این حادثه دارای تلفات معمولی و کم‌حجم بود شاید به طریقی از ناحیه دولت عربستان قابل توجیه می‌بود، امّا وقتی مواجه می‌شویم با آمار بسیار بالا و تلفات سنگین هفت هزار نفری [4]، قضیه شکل دیگری به خود می‌گیرد و مسئله‌ای نیست که دولت عربستان بتواند به راحتی از زیر بار مسئولیت آن شانه خالی کند. گرچه اگر فقط و فقط یک نفر در این حادثه جان خود را از دست می‌داد، دولت عربستان می‌بایست نسبت به آن پاسخ‌گو باشد، امّا الآن که این حادثه با این وسعت به وقوع پیوسته، دیگر هیچ‌گونه تعللی جایز نیست و این کشور باید کلیه مسئولیت این حادثه را بپذیرد و با قول به شفاف نمودن ابعاد این حادثه و محاکمه مقصران و پرداخت خسارات ناشی از آن، تا حدودی دل خانواده‌های عزیز از دست رفته را التیام بخشد. و البته و با وجود کمی و کاستی‌های مدیریتی که از جانب دولت عربستان، تا کنون شاهد آن بودیم، امیدواریم دولت جمهوری اسلامی ایران با اقتدار کامل و از طریق مجامع جهانی، حقوق مسلم خانواده‌ی قربانیان دین حادثه را استیفا نماید.

پی‌نوشت:
[1].  امام خمینی،مناسک حج، پاورقی آیه الله سید محمود هاشمی، قم1389، اعمال وقوف در عرفات
[2]. همان، وقوف در مشعر الحرام
[3]. همان، اعمال منا
[4].  دکتر لاریجانی، 8آبان 94، طی دیدار با خانواده یکی از قربانیان حادثه منا