پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ منشاء اصطلاحات صوفيه، مثل منشاء عقايد و تعاليم حکمي صوفيه متعدد و گوناگون است و شک نيست که صوفيه در هرجا نکته‌اي از عقايد و تعاليم حکما و اهل مذاهب و مقالات را اخذ مي‌کرده‌اند، بيش و کم اصطلاحات خاص آن را نيز مي‌گرفته‌اند. در این مجال به معرفی برخی از عمده‌ترین مآخذ اصطلاحات صوفیه می‌پردازیم.
1-قرآن
اولين ماخذ عمده اين اصطلاحات قرآن است که تلاوت و ختم آن همواره نزد زهاد و عباد متصوفه رايج بوده است و اصطلاحاتي مانند ذکر، سر قلب، نور، تجلي، خلق، امر، حق يقين و نظاير آنها ماخوذ از قرآن و غالبا حاکي است از طرز تاويلي که صوفيه در آيات متضمن اين الفاظ داشته اند.[1] البته باید دانست که صوفیه با تاویل قرآن و تطبیق تاویل با عقاید صوفیانه برداشت خود را از قرآن داشته و بدین منظور هم مورد طعن قرار می‌گرفتند.
2-مفسرين قديم
بعضي از اصطلاحات ديگر هم مانند حال و مقام، محو و اثبات، صبر و فنا، ظاهر و باطن هر چند اختصاص به قرآن نداشته‌اند، ليکن استعمال آنها ظاهرا با آنچه متکلمين و مفسرين قديم از قرآن استنباط مي‌کرده‌اند ارتباط داشته است و اخذ و اقتباس آنها شايد براي آن است که صوفيه مي‌خواسته‌اند عقايد و تعاليم خود را هرچه بيشتر با قرآن مرتبط نمايند.
3-احاديث قدسي و نبوي
صوفيه بعضي الفاظ را نيز از احاديث قدسي و نبوي گرفته‌اند مثل کنز مخفي، جهاد اکبر، لقاء، وقت، سباحت و امثال اينها و اخذ اينگونه اصطلاحات ناشي از غور و تاملي است که صوفيه در احاديث و اخبار داشته‌اند و هم شايد به قصد موافق جلوه دادن تعاليم صوفيه با مضامين و معاني احاديث بوده است.
4-الفاظ متکلمين و نحويان
از الفاظ و کلمات متکلمين و حتي نحويان نيز کلماتي مانند ذات و عرض، حلول و صورت، قديم و حادث و وجود و عدم وارد ادبیات صوفیانه شده است.
5- مصطلحات صوفيه
صوفيه اصطلاحاتي مانند جمع و معرفه، شاهد و حقيقت و امثال آنها را از مصطلحات تالیفی بزرگان خويش اخذ کرده‌اند که بي‌شک سبب آن انس و آشنايي آنها با اين معاني بوده است که همواره میان ایشان رایج بوده است و ادبیات خاص ایشان به شمار می‌رود.
6-الفاظ اهل حکمت
ماخذ ديگري که براي اصطلاحات صوفيه مي‌توان برشمرد کلمات و الفاظ اهل حکمت است که در فلسفه مشايي و اشراقي رايج بوده است و ماهيت و هويت و انيت و وحدانيت و استحاله و کون و فساد و امثال اينها که در تعريف بعضي از آنها نيز صوفيه تغييرهايي مي‌داده‌اند از اين گونه است.[2]
در اين چند قسم اخير از اصطلاحات صوفيه تاثير مواريث حکما و صاحبنظران سرياني و يوناني و گنوسي و مجوسي و نوافلاطوني و هرمسي نيز محسوس است و از تامل در اين اصطلاحات مي‌توان تا حدي بر مآخذ عمده بعضي تعاليم و عقايد آنها آشنايي يافت.[3]

منابع:
1-ارزش ميراث صوفيه، ص 149
2-همان، ص 150
3-فرهنگ اصطلاحات استعاري صوفيه، شريف الدين حسين تبريزي - نجيب مايل هروي، نشر مولي، 1362