ماده دوم / احیاى شخصیت بردگان و رفتار انسانی با آنان از دیگر قدمهای اسلام در راه مبارزه با برده داری ، این بود که شخصیت بردگان را احیاء کرد . آنان را برخلاف فرهنگ آن روز جهان ، به عنوان انسان به رسمیت شناخت و حتی پارا فراتر از این قرار داده و این بردگان را برتر و بالاتر از ثروتمندان و قدرتمندان تاریک دل معرفی کرد . آیه 221 سوره 2 قرآن : و با زنان مشرک و بت‏پرست، تا ایمان نیاورده‏اند، ازدواج نکنید! (اگر چه جز به ازدواج با کنیزان، دسترسى نداشته باشید زیرا) کنیز باایمان، از زن آزاد بت‏پرست، بهتر است هر چند (زیبایى، یا ثروت، یا موقعیت او) شما را به شگفتى آورد. و زنان خود را به ازدواج مردان بت‏پرست، تا ایمان نیاورده‏اند، در نیاورید! (اگر چه ناچار شوید آنها را به همسرى غلامان باایمان درآورید زیرا) یک برده باایمان، از یک مرد آزاد بت‏پرست، بهتر است هر چند (مال و موقعیت و زیبایى او،) شما را به شگفتى آورد. آنها دعوت به سوى آتش مى‏کنند و خدا دعوت به بهشت و آمرزش به فرمان خود مى‏نماید، و آیات خویش را براى مردم روشن مى‏سازد شاید متذکر شوند . و در آیه 13 سوره حجرات : إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ گرامى‏ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست. از همینجا بر می آید که برده ی باتقوا بهتر از دیگران است . قرآن در مواضع بسیاری انسانها را به خوشرفتاری با برده ها دعوت کرده است . :مثلاً سوره 4 آیه 36 : و خدا را بپرستید! و هیچ چیز را همتاى او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکى کنید همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان، و همسایه نزدیک، و همسایه دور، و دوست و همنشین، و واماندگان در سفر، و بردگانى که مالک آنها هستید زیرا خداوند، کسى را که متکبر و فخر فروش است، (و از اداى حقوق دیگران سرباز مى‏زند،) دوست نمى‏دارد . . همچنین رسیدگی و تأمین مالی بردگان ( قبل از آزادی و بعد از آزادی ) از واجبات است . ( سوره ی 9 آیه 60 ) برده در اسلام حقوق فراوانی داشت . براساس روایات موجود، امام رضا امام هشتم شیعیان، با بردگان خود بر سر یک سفره غذا می‌خورد . براساس روایات موجود، روزی امام علی به برده خود دستور داد که دو لباس، یکی به قیمت سه درهم و دیگری به قیمت دو درهم بخرد. برده خرید و به علی داد. علی که سلام خدا بر او باد، لباس سه درهمی را به برده داد و لباس یک درهمی را برای خود برداشت. وقتی قنبر ( برده آزاد امام علی) علت این کار سوال کرد و علی گفت: «من سنی را گذرنده‌ام و همین لباس برای من کافی است، ولی تو جوانی و احتیاج به لباس بهتر داری ... یعنی لباس برده ی آزاد شده ی امام علی که در خدمت ایشان بود ، از لباس خود امام علی گرانتر و نوتر بود !!! و نیز از محمد رسول الله نقل شده که درباره بردگان گفته :«از همان چیزی که می‌خورید به بردگان خود هم بخورانید و از آنچه می‌پوشید به بردگانتان هم بپوشانید » [ 4 ] در عصر پیامبر (ص) نیز مقامات برجسته‏اى از فرماندهى لشکر گرفته تا پستهاى حساس دیگر به بردگان یا بردگان آزاد شده سپرده شده بود . کسانی چون بلال حبشی ، عمار یاسر ، زید بن حارثه ، اسامة بن زید و صدها نفر دیگر ... همچنین قرآن یکی از مصارف زکات را مخصوص بردگان قرار داد تا آنان بتوانند با کسب مال ( هرچند اندک ) زندگی خود را بهبود بخشند : إِنَّمَا الصَّدَقَتُ لِلْفُقَرَاءِ وَ الْمَسَاکِینِ وَ الْعَمِلِینَ عَلَیهْا وَ الْمُؤَلَّفةِ قُلُوبهُُمْ وَ فىِ الرِّقابِ وَ الْغَرِمِینَ وَ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ فَرِیضَةً مِّنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیم ( آیه 60 توبه )‏ زکات فقط از آن فقرا و تنگدستان و عاملان آنست و برای آنها که دلهایشان را جلب کنند، و براى بردگان و قرض‏داران و صرف در راه خدا و به راه ماندگان است، و این قرارى از جانب خداست و خدا داناى شایسته‏کار است‏ ...