پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ پس از سقوط ساسانیان، دیگر شاهد یک حکومت مستقل و فراگیر ایرانی در این سرزمین نبودیم، تا اینکه پس از حدود 900 سال، شاه اسماعیل صفوی در جوانی توانست ایران را در ساحت سیاسی زنده کند.

صفویه را می‌توان یک سلسلۀ ملی ایرانی و سرآغاز عصر تازه­‌ای در حیات اجتماعی، سیاسی و مذهبی ایران نامید.

پس از فروپاشی سلسله تیموریان، وضع ایران دستخوش پریشانی‌ گردید. خاندان‌های محلی در گوشه و کنار ایران، چندین و چند حکومت تشکیل داده بودند و بر سر قلمرو، با یکدیگر نزاع می‌کردند. در مرزهای شرقی ایران، اُزبک‌ها و در مرزهای غربی، عثمانی‌ها به ایران دست‌درازی می‌کردند.

علاوه بر پریشانی سیاسی، فرقه‌ها و مذاهب گوناگونی در ایران وجود داشت. یعنی ایران گرفتار تفرقه دینی و مذهبی هم بود. اما شاه اسماعیل توانست ایران را از جهت سیاسی متحد کند. همچنین او مذهب شیعه را در ایران رسمیت بخشید و این‌گونه وفاق و همدلی مذهبی را در ایران تقویت کرد.

شاه اسماعیل و جانشینان او، خود را امتداد پادشاهان ایران باستانی و همچنین پاسدار دین محمد و آل محمد علیهم‌السلام می‌خواندند.[1]

به گفته راجر سیوری (Roger Savory) تاریخ‌پژوه بریتانیایی، رسمیت مذهب شیعه در ایران موجب گسترش آگاهی ایرانیان از هویت ملی و گذشته تاریخی خود شد.[2]

در دوران صفویه، ورزش زورخانه‌ای (باستانی) بیش از پیش رواج یافت. جلسات شاهنامه‌خوانی نیز اوج گرفت. در این دوران، زیباترین نسخه‌های شاهنامه بازنویسی شدند. نگاه ستایش‌آمیز شاه اسماعیل به تاریخ کهن ایران را می‌توان از نام فرزندانش دریافت، چنان‌که وی پسران و دختران خویش را با بهره گرفتن از چهر‌ه‌های تاریخی و اسطوره‌‌ای ایران باستان، «طهماسب میرزا »، «بهرام میرزا »، «سام‌میرزا»، پریخان خانم، مهین بانو و فرنگیس خانم، نامید.[3] رفتاری که در سده‌ها پیش بی‌همتا و بی‌گمان آگاهانه بوده است.

پی‌نوشت:
[1]. راجر سِیوری، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران، نشر مرکز، 1385، ص 2.
[2]. همان، ص 29.
[3]. احمد منشی قمی. «خلاصةالتواریخ»، ص 99، برگرفته از نسخه digital staatsbibliothek berlin.