پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ سعدی از نقاط اوج ادب فارسی است. به راستی اگر بخواهیم 10 ادیب بزرگ در سراسر تاریخ ایران را نام ببریم، بی‌شک یکی از آنان سعدی است. جالب اینکه سعدی، فقط یک ادیب نبود، بلکه یک جهانگرد و در جای خود یک محقق در عرصه تاریخ نیز بود. او گاه و بی‌گناه در اثر خود به ستایش اسکندر رومی (اسکندر مقدونی) پرداخته و حتی او را ذوالقرنین می‌نامد. به برخی از این موارد اشاره می‌شود:

سعدی می‌نویسد: «اسکندر رومی را پرسیدند دیار مشرق و مغرب به چه گرفتی که ملوک پیشین را خزاین و عمر و ملک و لشکر بیش از این بوده است ایشان را چنین فتحی میسر نشده گفتا به عون خدای عزّوجل هر مملکتی را که گرفتم رعیتش نیازردم و نام پادشاهان جز به نکویی نبردم».[1] ایضاً، سعدی اسکندر را صاحب دو قرن (ذوالقرنین) می‌خواند: «فرمانبرِ خُدای و نگهبان خلق باش، این هر دو قرن اگر بگرفتی سکندری».[2] و در جایی دیگر، اسکندر را سازنده سد معروف می‌داند که راه یأجوج ومأجوج را بست: «سکندر به دیوار رویین و سنگ، بِکَرد از جهان راه یأجوج تنگ».[3]

نکته گفتنی اینکه سعدی به تعبیر خود، در سرزمین‌های بسیاری سیر و سیاحت کرد (بسیار چو ذوالقرنین آفاق بگردیدست ) و با تواریخ امت‌‌های بسیار، آشنا بود. در حدیث و تفسیر هم دستی بر آتش داشت. چه بسا نام کورش را در تورات و برخی روایات عربی شنیده بود، اما ابداً نامی از کورش نمی‌برد و مطلقاً کورش را ذوالقرنین نمی‌خواند؛ بلکه اسکندر را ذوالقرنین می‌نامد.

پی‌نوشت:
[1]. شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی، گلستان، باب اول در سیرت پادشاهان، حکایت 41.
[2]. سعدی، مواعظ، قصیدهٔ شمارهٔ ۵۵: در پند و اندرز.
[3]. سعدی، بوستان؛ در نیایش خداوند، بابِ ابوبکر بن سعد. (سعدی، بوستان، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1376، ص 12).