چرا حکم ارتداد قتل است؟
دین اسلام بی نقص و بی عیب است؛ رسول خدا صل الله علیه و آله می فرمایند:«الاِسلامُ یَعْلو وَ لا یُعْلا عَلیه» دین مبین اسلام، بلند و بی عیب و نقص است و هیچ راه یا ایدهای که بشر فاعل آن باشد از اسلام بالاتر و پرمحتواتر برای ادامه زندگی بشری نیست. [1]
اما با توجه به اینکه شبهات گوناگونی در فضای حقیقی و بالاخص در فضای مجازی و ...جهت ناکارآمد جلوه دادن اسلام محمدی(ص) مطرح میشود لازم است تک تک این شبهات بررسی شده تا بی عیب بودن اسلام ناب روشن گردد.
یکی از شبهاتی که مطرح میشود شبهه قتل مرتد است، شبهه را این گونه بیان میکنند که قتل مرتد مخالف با اختیار و آزادی است که خداوند به انسان داده است!چرا جزای مرتد در دین اسلام اعدام است؟
پاسخ به شبهه: برخی خیال می کنند به محض اینکه مسلمانی مرتد شد اعدام میشود، مثل اینکه اکثرا خیال میکنند در همه موارد باید دست دزد قطع گردد، در صورتی که 10 شرط برای قطع دست دزد در روایات ذکر شده است. دقیقا در مسئله قتل مرتد هم بدین گونه است و این طور نیست که هر کسی از عقیده خود دست برداشت و به دین دیگری گروید فورا اعدام شود. امام خمینی رحمه الله علیه در این مورد می فرماید: «حكم مرتد حقيقي، تنها در برخي مواردِ خاص بسيار سخت بوده و اعدام است» (2) اما نه هر انکار و تشکیکی در دین اسلام ارتداد محسوب میشود و نه هر فردی به صرف تغییر دین، خونش مباح شده، اعدام میشود.
نکته دیگر اینکه، بله در روایات ذکر شده که «مرتدّ باید اعدام شود.» اما آیا میتوان بدون فقهات و اجتهاد به یک روایت عمل نمود؟ اگر این طور بود که نیازی به فقیه نداشتیم و هر کسی هر روایتی می دید بدان عمل میکرد! کار فقیه اجتهاد است و احکام الهی را بر اساس قواعد فقهی و اصولی از روایات استنباط میکند، فلذا استفاده خام از روایت بدون اجتهاد صحیح نیست.
لذا وقتی فقیه به روایت « مرتدّ باید اعدام شود» برخورد میکند، می داند که حکم جاهل قاصر با جاهل مقصّر متفاوت است (جاهل قاصر و مقصّر ، هر دو در اين نقطه مشترك اند كه «بايد بدانند و نمىدانند»، امّا يكى در حدّ امكان و طاقت خود تلاش كرده و ندانسته است، و ديگرى بى زحمت و بدون تلاش نمى داند. آن كه تلاش كرده و ندانسته و نرسيده است، قاصر است ولى مقصّر نيست، و چون مقصر نيست شايسته عقوبت نيست. امّا آن كه تلاش نكرده ندانسته و نرسيده، مقصّر و مجرم است و مستحق عقوبت به جرم كوتاهى و سستى است)، فقیه می داند که مستضعف فکری معذور و یا تخفیف حکم دارد، فقیه عالم است به اینکه حکم غافل با حکم غیر غافل یکی نیست و هر کدام حکم مجزایی دارند لذا این طور نیست که حکم همه این ها اعدام باشد.
متکلّم شهیر و فقیه بزرگوار، آیة الله العظمی جعفر سبحانی در این باره فرموده اند: صرف دست شستن از اصول دين، بدون آن كه به ابراز و اظهار برسد ، موجب ارتداد نيست. بالاتر آن كه، حتّى در صورت ابراز و اظهار عقيده ى الحادى، چنين نيست كه اظهار كننده بىدرنگ مرتد خوانده شود و ريختن خون او بر همگان مباح گردد. حكم به ارتداد كردن، محتاج محكمه اى صالح است كه پس از طى مراحل خاص و احراز شرايط ويژه اى صورت مى پذيرد »
ایشان در بخش دیگری فرموده اند: اكنون معمّاى بزرگ آن است كه آيا هر رهنوردى به مقصد مى رسد و آيا هر جوينده اى يابنده است؟ آيا هر حقيقت خواهى حقيقت ياب است؟
چه بسا پژوهنده تمام توان و تلاش خود را بكار ببندد، امّا به منزل مقصود نرسد و در بيابان ترديد و شك باقى بماند; و يا نه، به گمان خود به منزل رسيده است و حقيقت را دريافته است، امّا در واقع گمان باطلى كرده و سراب را آب ديده است. حال سؤال اين است كه با اين گروه چه معامله اى كنيم؟ آيا چنين فرد شاك و مردّدى هم مرتد است؟ و آيا چنين جاهل مركّبى كه ناديده را ديده انگاشته و ندانسته را دانسته پنداشته، مرتد و سزاوار قتل است؟
در مورد فرد شاك و مردّد بايد گفت، چنين فردى قطعاً مرتد نيست. در فصل پيشين آنجا كه در مورد ماهيت ارتداد سخن گفته شد، به تفصيل بيان شد كه ارتداد از نوع «عدم اعتقاد» نيست، بلكه از نوع «اعتقاد به عدم» يا انكار است و چون فرد شاك منكر نيست، مرتد شمرده نمى شود.
امّا در مورد جاهل مركّب كه نهايت تلاش علمى خود را بكار برده و روشمندانه و عالمانه طىّ طريق كرده امّا از رسيدن به هدف «قاصر» بوده است، چنين فردى گرچه در فضاى انديشه خود «مرتد» شده و به لحاظ كلامى (علم كلام) مرتد محسوب مىشود، امّا عقوبت و مجازات مرتد شامل او نخواهد شد، نه عقوبت دنيوى كه مجازات اعدام است و نه عقوبت اخروى كه عذاب دوزخ است.(3)
نکته پایانی اینکه، اگر فردی به ابراز و اظهار عقيده ى خود نپرداخته و فقط در فضاى انديشه خود مرتد شده است. چنين فردى به لحاظ فقهى مرتد شمرده نمىشود. چرا كه قبلاً اظهار اسلام كرده و هنوز هم در ظاهر، اظهار انكار اسلام ننموده است. لذا اين فرد در جامعه ى مسلمين هنوز مسلمان خوانده مىشود، گرچه در واقع ديگر مسلمان نيست.
ارتداد در صورت اظهار و عناد و موضع گیری در مقابل اسلام مطرح میشود که مسئله ای اعتقادی و فردی نیست. یعنی اگر فردى در خانواده مسلمان تشخیص داد که دین اسلام بر حق نیست، مىتواند دین دیگر را انتخاب کند، اما در جامعهاى که بر اساس اعتقادات و باورهاى دینى، قوانین، رفتارهاى اجتماعى و فردى، امیال و آرزوهاى انسانها ارزش هاى اخلاقى شکل گرفته که هر یک از این موارد کارکردهاى بسیارى در زندگى فردى و اجتماعى دارد، حق ندارد در برابر دین و اعتقادات موضع گیرى نموده و درصدد تخریب آن ها باشد.
دلیل این منع هم روشن است، زیرا آثار نامطلوب در زندگى فردى و اجتماعى ایجاد خواهد کرد و باعث تزلزل ارکان اجتماعى خواهد شد؛ بنابراین ارتداد از این جهت که افکار عمومى و ایمان مردم را متزلزل مىکند، اظهار آن روا و شایسته نیست، و با وجود یک سرى شرایط اسلام با مرتد برخورد مىکند؛ اما اگر باور خود را رواج نداد و به امنیت فکرى و فرهنگى جامعه آسیبى وارد نکرد، به او کارى ندارند و حکم ارتداد نداشته و عقیده اش نزد خودش محترم است.
خلاصه اینکه هر مسلمانی از اسلام برگردد ولی آن را ابراز نکند بعدا میتواند توبه کند و هیچ مجازاتی ندارد همچنین اگر کسی در مسائل دین شک کند ولی به تحقیق بپردازد حکم مرتد را ندارد.
اجرای حکم ارتداد با توجه مطالبی که عرض شد چند شرط را دارا می باشد:
-مرتد ملی نباشد
- قاصر نباشد
-مستضعف فکری نباشد
- غافل نباشد
-جاهل مرکب نباشد ( نهايت تلاش علمى خود را بكار برده و روشمندانه و عالمانه طىّ طريق كرده امّا از رسيدن به هدف «قاصر» بوده است اعدام نمی شود)
- ارتداد خود را ابراز نکرده و فقط در محدوده اندیشه خود مرتد باشد [4]
فلذا از آن جهت مرتد اعدام میشود که از آن قصد فتنه و عناد، دارد نه صرف روی گرداندن از دین که او را نیازی به دین ما نیست.
پی نوشت:
[1] من لا يحضره الفقيه، ج4، ص: 334
[2] خمينى، سيد روح اللَّه موسوى، تحرير الوسيلة، مؤسسه دار العلم، قم، ج 1، ص 118
[3] استاد جعفر سبحانی، مقاله ارتداد و آزادی اندیشه
[4] عاملی، 1389 ق، ج 9، ص 341 و 342
دیدگاهها
ناشناس
1393/02/02 - 08:35
لینک ثابت
حدیثی از اهل تسنن به نقل از
atheist
1395/04/02 - 18:51
لینک ثابت
نمی فهمم معنی این حرفارو .
saman
1395/04/02 - 19:28
لینک ثابت
گرامي ميدانم كه آتئيست نيستيد
محمد
1396/06/29 - 00:36
لینک ثابت
با تشکر از تحقیق جامع و کامل
حجت اله عرفانیان
1396/06/29 - 11:23
لینک ثابت
بعضی از آدمها که خیلی یابو
حجت اله عرفانیان
1396/09/05 - 13:54
لینک ثابت
شجره نبوت30+شجره امامت30=60
حجت اله عرفانیان
1396/10/17 - 14:44
لینک ثابت
یک مردمیخواهم باکلمه مذهب
افزودن نظر جدید