پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ هر عقیده ی اصیلی هنگام مواجه شدن و برخورد با غریبه ها و بیگانگانِ نسبت به آن عقیده، از خود واکنش نشان داده و اصول و مبنای خود را مشخص می کند و به راحتی اجازه ی نفوذ نمی دهد. برای مثال عقیده ی تشیع دارای چهارچوب خاصی است که در طی قرون مختلف و با اینکه در اقلّیت بوده و قدرتی نداشته، می بینیم که در مقابل بیگانگان از حد و مرزهای خود دفاع کرده و همان اعتقادات را به لطف سنگر بانان شیعه و علمای آن، تا به امروز نگه داشته و حفظ کرده است.
بنا براین اگر تصوف یک مسلک و منش اصیل می بود می بایست حدود و قصوری داشته باشد و از آن دفاع کند. اما امروز می بینیم که اعتقادات متصوفه با عقاید بیگانگان و به خصوص اندیشه های غربی و غیر اسلامی ممزوج گردیده است.
مثلاً تعالیم به اصطلاح زاهدانه و در واقع مرتاضانه ی صوفیان متاثر از مذاهب هندی است که در کشور گشایی خلفا، وارد تصوف گردیده است.[1]
ترجمه ی آثار و کتبی که در زمینه ی سیر و سلوک مذاهب هندی بوده، نظیر کتاب ادب الاصغیر و ادب الکبیر که ابن مقفع ترجمه کرده، زمینه ی این آشفتگی در عقاید تصوف گردیده است.[2] و نیز سفرهای صوفیان به ممالک و سرزمی های غیر اسلامی و برگرداندن سوغاتی هایی مانند آنچه حسین بن منصور حلاج آورد (شطحیات) و آن بلوا را در تصوف و در جامعه بر پانمود نیز از نمونه های این تاثیرپذیری تصوف است.[3]
تاثیرگیری تصوف از فرهنگ های غیر اصیل منحصر در این موارد نیست. اشخاصی از بزرگان صوفیه که سابقه ای از کفر داشته اند مانند ابراهیم ادهم و بایزید بسطامی و تستری، عقاید منسوخ شده ای را در تصوف نهادینه کردند و نقش ایشان بخاطر جایگاهی که در صوفیه داشته اند، در این قضیه به صورت برجسته و پر رنگ جلوه می کند. آیین های برهمنی و زرتشتی و یونانی نیز توسط افراد دیگر از صوفیان مانند مولوی و سهروردی با عقاید و سکوک تصوف پیوند خورد.[4]
همه ی این موارد نشانه ی یک فرهنگ و عقیده ی غیراصیل است که تصوف را بی ریشه و بی بنیان معرفی می کند. با رجوع به تاریخ و تحلیل بی غرض از آن می توان دریافت که تصوف غده ای در اسلام است که همه ی آیین های غیراسلامی به رشد و نمو آن به نوعی کمک کرده اند.
منابع:
[1]. آبشخور تصوف/ علی قلی شیردل ص 99
[2]. فرهنگ ایرانی پیش از اسلام/ دکتر محمدی ص158
[3]. تذکره الاولیاء/ دراحوالات حلاج
[4]. دیباچه ای برعرفان مولانا/ دکتر علی مقدم ص3