مباحث تاریخی
عقیده به منجی عالم و مهدی موعود، یک عقیده فراگیر و مشترک در میان تمام فرق اسلامی است و مختص به یک فرقه یا گروه خاصی نیست و تمام ادیان الهی و فرق و مذاهب اسلامی ظهور این منجی بزرگ را نسل به نسل و سینه به سینه خبر داده‌اند، البته در دیگر ادیان در اسم او اختلاف نظر است، اما در اصل موضوع، همه متفق القول هستند.
در زمان خیلی نزدیک به ظهور که ظلم فراگیرمی‌شود ودین داری خیلی سخت می‌شود به افراد ثابت قدم که ایمان خود را تا نزدیک ظهور نشان داده‌اند عنایات والطاف خاصی می‌شود تا از دین خارج نشوند زیرا حضرت تکیه گاه مردم است وقطعا کسانی که صبر کردند واز آزمایش‌ها وبلاها سربلند بیرون آمده‌اند الطاف ویژه از ناحیه آن حضرت شاملشان می‌گردد.
در تمام ادیان و ملل و مذاهب مختلف جهان اعم از مسلمانان، مسیحیان، کلیمیان، زردتشتیان، برهمائیان، مجوسیان، هندوها،همه از مصلحی سخن می‌گویند که در آخر زمان ظهور خواهد کرد و به ستم‌ها پایان خواهد داد و حکومتی فراگیر و جهانی را براساس عدالت و آزادی ایجاد خواهد نمود و نوید این مصلح بزرگ جهان، علاوه بر قرآن در تمام کتب آسمانی آمده است.
بر کسی پوشیده نیست که عقیده به ظهور حضرت مهدی (ع) عقیده‌ای است که امید می‌آفریند، و نشاط ایجاد می‌کند، ناامیدی را از بین می‌برد، حرکت‌های اسلام‌خواهانه را تشویق می‌کند، و جان‌های شوریده بر استکبار را تقویت می‌کند، اسلام هنوز به کمال خویش نرسیده و به مرحله تحقق همه آرمان‌هایی که بر جامه عمل پوشاندن به آنها آمده است، دست نیافته.
در زمان فعلی ایجاد یک حکومت جهانی بر بشریت که در رذائل اخلاقی و مادی فرو رفته و از معنویات و احساسات پاک دور شده، یک حقیقت دست نیافتنی و به صورت یک آرزوی دیرینه در آمده است. احادیث و روایات اسلامی، تشکیل حکومت جهانی را از ویژگی‌های قیام حضرت مهدی (ع) می‌داند و بیانگر این است که در پرتو عدل او، جهان کنونی تحت لوای یک حکومت درآید.
دانشمندان اسلامی به روایات مربوط به حضرت مهدی (ع) اهتمام خاص داشته و در استخراج و رساندن آنها به جامعه و نسل‌های بعدی خود و همچنین محکم کردن ایمان به آنها در قلوب مردم، تلاش فراوان داشته‌اند، از این‌رو علاوه بر ذکر این روایات در کتاب سنن و مسانید و... کتابهای روایی مستقل و مجموعه‌های احادیث خاص در این زمینه فراوان نگاشته‌اند.
یکی از مهمترین مسائلی که دانشمندان بزرگ شیعه در اطراف آن بسیار گفتگو کرده‌اند، موضوع رجعت برخی از افراد است که در مذهب شیعه به آن پرداخته شده و این موضوع به قدری از نظر این طایفه دارای اهمیت است که می‌توان گفت از مختصات این مذهب می‌باشد، زیرا در این باره علمای اهل سنت نه تنها موافق نیستند، بلکه شیعه را مورد سرزنش قرار می‌دهند.
باور داشتن اندیشه مهدویت، بخش مهمی از عقاید اسلامی در میان فرق اسلامی را به دنبال دارد، که براساس بشارت‌های پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از همان زمانهای نخستین تشکیل حکومت اسلامی در شبه جزیره عربستان شکل گرفته بود، لذا احادیث حضرت مهدی(عجل الله فرجه الشریف) چنان در حجم وسیع و گسترده‌ای ارائه شده که قابل خدشه نیست.
واژه انتظار را شاید بتوان برای عموم مردم جهان و ستمدیدگان عالم دانست، اما این معنا برای مسلمانان و پیروان شریعت اسلام معنا و مفهوم بسیار کامل و رساتری دارد زیرا با توجه به کلام وحی و روایات نبوی وجود ایشان را با نام و نشانی کامل معتقد هستند و حتی اوصاف منتظران واقعی ظهور ایشان را نیز در کتب روایی خود آورده‌اند.
در موضوع مهدویت احادیث آن‌چنان فراوان است که جای هیچ انکاری باقی نمی‌ماند. در طول تاریخ اسلام تعداد کمکی یافت می‌شوند که موضوع مهدویت را انکار کنند. سرآمد منکرین ابن‌حزم اندلسی و ابن‌خلدون هستند. این دو در قلمرو دولت اموی بودند لذا افکار آنها دست‌خوش تفکرات امویان قرار گرفت و در نتیجه سخنان نادرستی از خود به جا گذاشتند.
حضرت مهدی یک برنامه به تمام معنا اجرایی در تمام جهان دارد. به این معنا که او مأموریت دارد تمام اصول تعالیم اسلام را در جهان پیاده کند و اصول عدالت و حق و حقیقت را در میان جامعه بشری بگستراند. بنابراین پیاده شدن یک چنین برنامه‌ای نیاز به یک سری شرایط و مقدماتی دارد که تحقق آنها جز با مرور و تکامل همه جانبه اجتماع ممکن نیست.
یکی از شبهاتی که برخی به آن دامن می‌زنند شبهه‌ای است که در آن می‌گویند حضرت مهدی (عج) چگونه می‌تواند چنین عمر طولانی داشته باشد؟ که در پاسخ می‌گوییم: مسأله طول عمر آن حضرت، عنایت الهی است، چرا که رویدادهای بی‌شمار و مصائب روزگار و پیامدهای بد در کمین آن حضرت بود؛ خداست که او را از این حوادث حفظ کرده و عمر طولانی بخشیده است.
یک رهبر آسمانی، خواه پیامبر باشد یا امام، علاوه بر تربیت تشریعی ـ که از طریق گفتار و رفتار و تعلیم و تربیت عادی صورت می‌گیرد ـ تربیت روحانی دارد که از راه نفوذ معنوی در دل‌ها و فکرها اعمال می‌شود و می‌توان آن را تربیت تکوینی نام گذاشت. در آن‌جا الفاظ و کلمات و گفتار و کردار به کار نمی‌آید، بلکه تنها جاذبه و کشش درونی مؤثر است.
منتظران ظهور را می‌توان در یک تقسیم‌بندی به دو گروه تقسیم کرد که عده‌ای از آنها تنها به فکر رفاه و آسایش فردی خود هستند و به امورات جامعه پیرامون خود ندارند، ولی قِسم دوم انسان‌هایی هستند که بیشتر در فکر اصلاح جامعه بشری بوده و به معنای واقعی دوست دارند در زمان ظهور کمک‌کار حضرت مهدی (عج) و در رکاب او باشند.