انوشیروان
مزدک پسر بامداد رهبر یک نهضت اجتماعی و یک جریان معترض علیه حکومت ساسانی بود که طرفداران بسیاری در ایران یافت. در نهایت وی و پیراونش به دست انوشیروان (پادشاه زرتشتی ساسانی) سرکوب و قتلعام شدند. منابع متعدد تاریخی، تعداد ایرانیانی که به دست انوشیروان کشته شدند را تا یکصدهزار تن نیز بیان کردهاند. علاوه بر اینکه کتابهاب مزدکیان نیز به دست موبدان زرتشتی سوزانده شد.
انوشیروان در فتح یمن، هم نقشی مثبت و هم نقشی منفی ایفاء کرد. نجات یمنیها از دست ستمگران حبشی، اقدامی مثبت بود. اساساً ورود نیروهای نظامی ساسانی به یمن، بعدها سبب آشنایی نخستین گروه ایرانیان با اسلام شد اما نفش منفی انوشیروان آنجاست که او در مسیر یک اقدام مثبت، دست به رفتارهایی منفی زد. برای نمونه دستور به قتل عام سیاهپوستان و حتی رنگینپوستان حتماً دستوری نابجا بود.