سنت قربانی در ایران باستان و شریعت زرتشتی
در فرهنگ هخامنشی، قربانی کردن حیوانات، نه تنها برای خوردن گوشت، بلکه برای کارهای دیگر هم مرسوم بود، مثلاً اگر یک نفر میخواست قَسَم بخورد، ابتدا گاو یا گرازی را سر میبرید، سپس شمشیر یا نیزهی خود را درون خون حیوان میزد و این گونه قسم میخورد.
جاماسب (جانشین زرتشت)، فقط در یک مورد، 100 اسب و 1000 گاو و 10,000 گوسفند قربانی کرد، و نذر کرد که در جنگ پیروز شود. اما نکته جالب اینکه سایت زرتشتیِ همازور، در اثر بُغض و حسد و کینه، رسماً دچار جنون شد و مدتی پیش (به قصد فحاشی به اسلام) اعلام کرد که قربانی کردن حیوانات، کار بتپرستان است! واقعاً بتپرست کیست؟!
یکی از منابع فقهی و حقوقی زرتشتی، «شایست ناشایست» نام دارد که در فصل ۱۱، بند ۴، قربانی کردن گوسفند برای ایزدان و ارواح بزرگان زرتشتی از جمله اعمال شایسته و کرداری نیک شمرده شده است. همچنین در آن، شیوه تقسیم گوشت قربانی بیان شده است.
در باور زرتشتی، جهان از روح گاو (گئوش اوروان) آفریده شده، لذا گاو قداست دارد. از سویی در عصر زرتشت، برخی گاوها را شکنجه و زجرکش و اینگونه قربانی میکردند. پس زرتشت در دفاع از هویت گاوها، با آنان مخالفت کرد. لکن زرتشت هیچگاه با اصل قربانیِ حیوانات مخالفت نکرد. فقط در شیوههای آن تغییراتی صورت داد.
در کتاب سوم تاریخ هرودوت (Herodotus) پاره 25، درباره ی تازش هخامنشیان به حبشه آمده است که ارتش کمبوجیه (Cambyses) در میانهی راه، با اتمام آذوقه مواجه شد. پس سربازان برای نجات از گرسنگی و مرگ، از هر ده نفر يكى را به قرعه از بين خود انتخاب كردند، کشتند و خوردند. وقتى كبوجيه از اين ماجرا باخبر شد دستور بازگشت را صادر کرد.
زرتشتیان تا همین مدتی پیش، هم گاو، هم گوسفند و هم بز قربانی میکردند. اما چون گاو در آیین زرتشتی مقدس است (چون بنا بر باور اوستا، جهان از روح گاو خلق شده) پس به دستورِ مانکجی لیمجی هاتریا (رهبر بزرگ زرتشتیان در قرن 19 میلادی) از آن پس زرتشتیان فقط گوسفند و بز قربانی میکنند.
در شریعت زرتشتی، آزار رساندن به بسیاری از جانداران و کشتنِ آنان کردار نیک محسوب میشود! برای نمونه در باور زرتشتی، در کالبد سگ آبی، روح مقدسی وجود دارد و بنا بر اوستا، وندیداد، فرگرد 14، بند 5-6، اگر کسی یک سگ آبی را بکشد، باید دَه هزار مورچه، ده هزار لاکپشت، ده هزار مار، ده هزار قورباغه، ده هزار کرم خاکی، ده هزار مگس و ... را بکُشد تا گناهش آمرزیده شود! حال خود قضاوت کنید که اگر دین زرتشتی همچنان در ایران قدرت میداشت، آیا اثری از طبیعت و اکوسیستم باقی میماند؟!
اما باید دانست که قربانی کردنِ حیوانات در فرهنگ زرتشتی نیز کاملاً مرسوم بوده و هست. از آن جمله میتوان به اوستا، تیر یَشت، بند 58 اشاره کرد که در آن، اهورامزدا به زرتشتیان دستور میدهد که در راه خدا، گوسفند قربانی کنید. اما هیچ دشمن و هیچ بدکاری حق ندارد که از این گوسفند قربانیِ نذری بخورد.
باید دانست که قربانی کردنِ حیوانات در فرهنگ زرتشتی کاملاً مرسوم بوده و هست. برای نمونه در یسنا، هات 11، بند 4 قربانی گوسفند در راه اهورامزدا کرداری نیک شمرده شده است و استاد ابراهیم پورداود (پدر اوستاشناسی ایران) نیز اشاره کردند که این پاره از اوستا، دقیقاً به معنی قربانی کردنِ گوسفند (به دست ایمانداران زرتشتی) است.
حتی در نگاه دکتر شِروو، که استاد دانشکدهٔ زبانها و تمدن خاور نزدیکِ دانشگاه هاروارد ایالات متحده امریکاست، زرتشت طبق متن اوستا، نخستین کسی است که از سوی اهورامزدا مأمور به قربانی کردنِ حیوانات شد. بنا بر ترجمه ایشان، زرتشت اعلام میدارد که حاضر است همه چیز را برای اهورامزدا قربانی کند.
باید دانست که قربانی کردنِ حیوانات در فرهنگ زرتشتی کاملاً مرسوم بوده است. از آن جمله میتوان به نقوش برجسته استخر فارس اشاره کرد که در آن، تصوير مُغ (موبد)ى كه بزغالهاى را براى قربانى مىبرد، ديده مىشود.
قربانی کردنِ حیوانات در فرهنگ هخامنشی کاملاً مرسوم بود. از آن جمله میتوان به خشایارشا اشاره کرد که طبق اسناد تاریخی، بیش از هزار گاو قربانی کرد.
قربانی کردنِ حیوانات در فرهنگ زرتشتی نیز کاملاً مرسوم بوده و هست. از جمله میتوان به وَرَهرامیَشتِ اوستا اشاره کرد که در آن، اهورامزدا به زرتشت دستور میدهد که گوسفندی سفید گرفته، ذبح کند و پیروان خود را بر آن مهمان کند.
قربانی کردنِ حیوانات در فرهنگ هخامنشی نیز کاملاً مرسوم بوده و هست. آنچنانکه کمبوجیه دوم، برای قبر پدر خود (کورش کبیر) هر روز یک گوسفند و هر ماه یک اسب قربانی میکرد و این رسم همچنان تا 200 سال ادامه داشت!