پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ امیرالمؤمنین علیه‌السلام عازم نبرد با معاویه بودند که خبر نقض بیعت ناکثین و اصحاب جمل را به حضرت دادند؛ مسیر حرکت سپاه را به سمت کوفه تغییر دادند و پیکی نزد نیروهای حاضر در کوفه فرستادند و دستور آماده باش صادر کردند.[1] پس از جنگ جمل، حضرت نامه‌ای نوشتند و از اطاعت‌پذیری کوفیان تشکر کردند؛[2] اما موارد دیگری بوده که امیرالمؤمنین علیه‌السلام سستی مردم کوفه در یاری حضرت در برابر قتل و غارت عاملان معاویه را به شدت مذمت می‌کنند.[3]

این وقایع تاریخی بیانگر دو وظیفه مهم حاکم اسلامی در قبال کارگزاران خود و افرادی است که تحت حکومت حضرت بودند. و اما این دو وظیفه کدامند؟

حضرت در نامه به مالک اشتر می‌نویسند: «نیکوکار و بدکار در برابرت یکسان نباشند که این کار، نیکوکار را در انجام کار نیک، بى‌رغبت و بدکار را در بدى ترغیب می‌کند»[4] یعنی به هر کس مطابق عملکرد او، جزا بده و با او برخورد متناسب با رفتارش داشته باش!

در بین مسئولین نیز رفتارهای متفاوت دیده می‌شود؛ برخی از آنان با نخبگان دیدار داشته و از نوآوری و اختراعات آنان حمایت می‌کنند. به کارشناسان داخلی اعتماد کرده و این کار آنان موجب دلگرم شدن نخبگان شده و از فرار مغزها کاسته می‌گردد. بی‌توجهی مسئولین در برخی دوره‌ها باعث دلسردی نیروهای کارآمد می‌گردد.

همچنین بی‌توجهی به تخلفات دوستان، آشنایان و مسئولان از خطاهای دیگری است که به روح و روان مردم ضربه می‌زند. وقتی منسوبین به یک وزیر، رئیس‌جمهور یا مسئولی قاچاق کرده، در اختلاسی دست داشته، قتل عمدی انجام می‌دهد و ...، با توجیهاتی غیر موجه از آن می‌گذرند یا حتی از او دفاع می‌کنند، این نوع رفتارها مردم را از انقلاب دلسرد می‌کند.

رهبر انقلاب درباره رئیس‌جمهور شهید فرمودند: «سبک مدیریت او در بین همکاران خودش، سبک ویژه‌ای بود؛ با صمیمیت همراه بود. ... برای مردم، کرامت و عزت قائل بود؛ به مردم و جوان‌ها میدان می‌داد؛ حرمت مردم را نگه می‌داشت. به جوان‌ها اعتماد می‌کرد. به کسانی که به او بدی کرده بودند، با کرامت برخورد می‌کرد؛ پاسخ تند، زشت و عصبی به آنان نمی‌داد؛ متقابلاً در مرزبندی با دشمنان انقلاب صراحت داشت؛ در مورد کسانی که با انقلاب بد بودند، مخالف بودند، دشمن بودند، دو پهلو صحبت نمی‌کرد؛ صریح صحبت می‌کرد؛ مرزبندی صریح داشت؛ به لبخند دشمن اعتماد نمی‌کرد».[5]

کسی که می‌خواهد مسئولیتی در جامعه اسلامی داشته باشد، باید مواضعش نسبت به اشخاص، حوادث و جریان‌ها مشخص باشد؛ با این موضع گیری‌ها می‌توان به شخصیت و خط‌ مشی او پی برد. آیا از دست دادن پست و مقام، باعث شده موضع خود را مخفی کند یا به صورت شفاف و صریح موضعش را اعلام می‌کند؟ در برابر جنایت‌ها و فتنه‌ها و ... سکوت کرده یا به نوعی از آن‌ها حمایت کرده است یا در برابر آن‌ها حساسیت ویژه دارد؟

برخی از مسئولین برخورد متناسب با افراد درست‌کار و بدکار دارند و برخی در هر دو مورد اشتباه عمل می‌کنند؛ یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های مسئول در دیدگاه امیرالمؤمنین علیه‌السلام این است که با هر شخص، جریان و حادثه‌ای عملکرد و موضعی متناسب و صحیح داشته باشد.

سابقه افراد، به خوبی بیانگر این است که در گذشته چه رفتاری با جریان‌ها و افراد مختلف داشته‌اند و ما در انتخاب آن‌ها باید به این نکته توجه کنیم؛ باید به کسانی رأی دهیم که در نظر آنها، نیکوکار و بدکار یکسان نباشد؛ نسبت به تخلف نزدیکان حساس بوده، به تولیدات ملی و نخبگان خودی میدان داده و مرعوب غرب نباشند.

پی‌نوشت:
[1]. نهج البلاغه، نامه 1.
[2]. نهج البلاغه، نامه 2.
[3]. نهج البلاغه، خطبه 21 و 97.
[4]. نهج البلاغه، نامه 53. «وَلاَ يَکُونَنَّ الْمُحْسِنُ وَالْمُسِيءُ عِنْدَکَ بِمَنْزِلَة سَوَاء، فَإِنَّ فِي ذَلِکَ تَزْهِيداً لاهْلِ الاحْسَانِ فِي الاحْسَانِ، وَتَدْرِيباً لاهْلِ الاسَاءَةِ عَلَى الاسَاءَةِ».
[5]. بیانات رهبر انقلاب در 14 خرداد 1403.