پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ هر چهار سال یک بار در ایران بر اساس قانون، انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شود و رئیس جمهور با آرای مستقیم مردم انتخاب می‌شود. از سال ۱۳۵۷ تاکنون ۱۳ دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار شده است. انتخابات دوره اول، در بهمن ۱۳۵۸ و انتخابات دوره سیزدهم در خرداد ۱۴۰۰ انجام شد که در این میان، دوره اول، دوم و سیزدهم، نیمه تمام ماند.

به دلیل ساختار اداره جمهوری اسلامی، که یک پایه آن جمهوریت آن بوده و از مهم‌ترین مظاهر جمهوریت، انتخابات است، در هر دوره انتخابات، تأکید فراوانی بر مشارکت مردم می‌شود و این مشارکت سیاسی، به عنوان حق نظارت آن‌ها مطرح می‌گردد.

اصل مشارکت با درصد بالا (حضور حداکثری)، از بنیادی‌ترین اصول اجتماعی مردم‌سالاری نزد بنیان‌گذار جمهوری اسلامی بوده که حقی است مبتنی بر اعتقاد به برابری و آزادی همه قشرهای جامعه؛ ولی این مشارکت سیاسی در اندیشه امام خمینی رحمةالله‌علیه، غیر از حق شهروندی، -حداقل برای مسلمانان- به عنوان تکلیف مطرح شده است؛ به این معنی که از یک‌سو حق اولیه هر فرد است «که خودش انتخاب بکند یک چیزی را که راجع به مقدرات مملکت خودش است»[1] و از سوی دیگر تکلیف شرعی برای مسلمانان است که با مشارکت در سرنوشت سیاسی خود، یکی از پایه‌های نظام اسلامی را تقویت کنند. امام خمینی رحمةالله‌علیه تلاش کرد با ترغیب مردم به حضور در صحنه‌های مهم سیاسی، جایگاه این مشارکت را در قانون اساسی نهادینه کند.

رهبر انقلاب مدظله‌العالی فرمود: «آحاد ملت ما بدانند آنچه بکارند، می‌دروند. بعضی ممکن است در رأی‌گیری شرکت نکنند؛ بعد بگویند چرا فلان کار نشد. شما باید شرکت می‌کردید و آن کسی را که فکر می‌کنید می‌تواند این کار را انجام دهد و می‌پسندید، انتخاب می‌کردید تا آن طور که می‌خواهید، بشود. نمی‌شود ما در انتخابات شرکت نکنیم، بعد نتیجه انتخابات آن احیاناً طور که ما می‌پسندیم، نشود؛ سپس بگوییم چرا نشد؟ بله! وقتی انسان شرکت نکند، همین است. همه باید شرکت کنند.
این یک وظیفه است؛ هم وظیفه اسلامی است، هم وظیفه میهنی و ملی است و حفظ عزت و شوکت کشور به این وابسته است، هم وظیفه سیاسی است -کسانی که فهم و تشخیص سیاسی دارند، وظیفه دارند وارد شوند- هم وظیفه اخلاقی است؛ حقوق مردم اقتضا می‌کند که در این میدان وارد شوند. کارهایی که باید در کشور انجام گیرد، اقتضا می‌کند که انسان در این میدان وارد شود. انتخابات را مغتنم بشمارید و قدر بدانید و در آن شرکت کنید، حادثه بسیار مهمی است».[2]

مراجع عظام تقلید نیز در پاسخ به سؤالات مردم، طی استفتاء و پیام‌هایی، ضرورت‌های شرکت و حضور حداکثری در انتخابات را تشریح کرده و آن را مایه اقتدار نظام اسلامی و تکلیف الهی اجتماعی برشمردند.[3]

آنچه که با عناوین واجب، وظیفه شرعی و ... آمده است، به معنی عبارت مشهور امام خمینی رحمةالله‌علیه است که فرمود: «حفظ نظام از اوجب واجبات است» و این مشارکت را برای حفظ نظام لازم دانسته‌اند و حفظ نظام را لازمه حفظ اسلام می‌دانند.[4]

پی‌نوشت:
[1]. صحیفه امام، ج4، ص492.
[2]. سخنان رهبر انقلاب در خطبه‌های نماز جمعه تهران، 28 اردیبهشت 1380.
[3]. خبرگزاری مهر، «نظر مراجع پیرامون مشارکت در انتخابات/ واجب عینی برای اقتدار نظام»، ۲۶ خرداد ۱۴۰۰. «برخی مراجع شرکت در انتخابات را واجب دانستند و در یک استفتاء آمده است که این وجوب، وجوب عینی است نه واجب کفایی».
[4]. صحیفه امام، ج15، ص365. «پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله آن همه مشقات را کشید و اهل‌بیت معظم او آن همه زحمات را متکفّل شدند و جانبازی‌‌ها را کردند؛ همه برای حفظ اسلام بوده است. اسلام یک ودیعه الهی است پیش ملت‌ها که این ودیعه الهی برای تربیت خود افراد و برای خدمت به خود افراد هست و حفظ آن بر همه کس واجب عینی است؛ یعنی، همه مکلف به حفظ آن هستیم تا آن وقتی که یک عده‌ای برای حفظ آن قائم بشوند که آن وقت تکلیف از دیگران برداشته می‌‌شود».