پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ سفیان ثوری یکی از بزرگان جریان انحرفی تصوف است که در نزد متصوفه جایگاه بالایی دارد به گونه ای که تذکره نویسان از او به امیرالمومنین نام برده اند. او از اولین افرادی می باشد که عنوان صوفی بر او اطلاق شده است.

عطارنیشابوری در وصف سفیان ثوری در تذکرة الاولیاء می نویسد: «آن قطب حركت دورى، امام عالم سفيان ثوری(رحمة اللّه عليه) از بزرگان بود. او را امیرالمومنین گفتندى، هرگز خلافت ناكرده و مقتداى به حق بود و صاحب قبول. و در علوم ظاهر و باطن نظير نداشت. و از مجتهدان پنجگانه بود و در ورع و تقوى به نهايت رسيده»[1] پس طبق نقل عطار نیشابوری، سفیانی نزد متصوفه جایگاه بالایی دارد و از سران این جریان انحرافی است و استاد او، ابوهاشم کوفی صوفی است که اولین بار لفظ صوفی در مورد او استعمال شده است.

سفیان ثوری معاصر با امام محمدباقر و امام صادق(علیهما السلام) بوده است و بهترین راه برای قضاوت در مورد شخصیت او و میزان حقانیتش، رجوع به روایات معصومین(علیهم السلام) است تا کلام صوفیه در مورد سفیان ثوری مورد ارزیابی قرار گیرد و مشخص شود تا چه میزان سخنان آنها در مورد سفیان صحیح می باشد.

 شیخ کلینی در ضمن حدیثی از سدیر صیرفی، نظر امام محمدباقر(علیه السلام) را در مورد سفیان این چنین نقل می کند که سفیان ثوری همچون ابوحنیفه از جمله افرادی می باشد که مردم را از راه خدا باز می دارد. سدیر صیرفی نقل می کند که:  «از امام باقر(علیه السلام) شنيدم در حالى كه او وارد مسجد الحرام مى‌شد و من خارج مى‌شدم، دست مرا گرفت و برابر كعبه ايستاد و فرمود: اى سدير، همانا به مردم دستور داده شده كه بيايند به اين سنگها طواف كنند و سپس نزد ما آيند و ولايت خود را به ما اعلام دارند و اين است قول خداوند: «و به راستى من بسيار آمرزنده‌ام براى كسى كه باز گردد و بگرود و كار خوب كند و سپس رهبرى شود» پس از آن اشاره به سينه خود كرد و گفت: به سوى ولايت ما هدایت شود. سپس فرمود: اى سدير، من كسانى را كه از دين خدا جلوگيری می کنند به تو نشان می دهم و نگاهى به ابی حنيفه و سفيان‌ ثوری‌ انداخت كه در آن روز حلقه‌هائى در ميان مسجد الحرام تشكيل داده بودند و فرمود: آنانند كه سد راه دين خدايند بى‌ رهبرى از طرف خدا و بى‌دليل روشن بر پيشوائى و گفتار خود، اگر اين خبيثها در خانه خود نشينند، مردم بگردند و كسى را نيابند كه به آنها از طرف خدا و رسولش خبر دهد آن وقت نزد ما می آيند و از طرف خدا تبارك و تعالى و رسولش به آنها خبر می‌دهیم.»[2]

طبق این روایت، امام باقر(علیه السلام) سفیان ثوری را هم ردیف ابوحنیفه قرار دارد است و هر دو را از کسانی می‌داند که در مقابل اهل بیت(علیهم السلام) کرسی علمی ایجاد کرده‌اند و اندیشه‌های نادرست خویش را به نام اسلام به دیگران منتقل می‌کنند و باعث شده اند مردم به سراغ مفسران واقعی اسلام نروند.

 نکته دیگر این است که مسیری را که آنها برای مردم نشان می‌دهند به خصوص در مسیر عرفان، مسیری انحرافی است و اندیشه‌های سفیان در مقابل اندیشه های امام معصوم(علیهم السلام) می‌باشد و به تعبیری دیگر کرسی‌های تدریس، امثال سفیان تلاشی برای غصب مقام عرفانی و علمی اهل بیت(علیهم السلام ) است.

طبق این روایت، امام باقر(علیه السلام) عنوان (الصَّادِّينَ عَنْ دِينِ اللَّهِ) را برای سفیان ثوری به کار برده است و درقرآن کریم برای کسانی که مردم را از راه خدا باز می دارند، ویژگی های از جمله عدم ایمان به آخرت، عدم تحمل شنیدن حق، بی بصیرت بودن را بر می شمارد و عذاب ها اخرتی انها  را دوبرابر دیگران می داند «الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ أُولَٰئِكَ لَمْ يَكُونُوا مُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَمَا كَانَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِيَاءَ ۘ يُضَاعَفُ لَهُمُ الْعَذَابُ ۚ مَا كَانُوا يَسْتَطِيعُونَ السَّمْعَ وَمَا كَانُوا يُبْصِرُونَ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَفْتَرُونَ  لَا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْأَخْسَرُونَ(هود/19-22) همانان كه [مردم را] از راه خدا باز مى‌دارند و آن را كج مى‌شمارند و خود آخرت را باور ندارند. آنان در زمين درمانده‌كنندگان [خدا] نيستند، و جز خدا دوستانى براى آنان نيست. عذاب براى آنان دوچندان مى‌شود. آنان توان شنيدن [حق را] نداشتند و [حق را] نمى‌ديدند. اينانند كه به خويشتن زيان زده و آنچه را به دروغ برساخته بودند از دست داده‌اند. شك نيست كه آنان در آخرت زيان‌كارترند.»

پی نوشت:

[1]. فريد الدين عطار نيشابورى، تذكره الأولياء، مطبعه ليدن، اول، 1905 م، ج1؛ ص188.

[2]. كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق، ج‏1 ؛ ص392.