پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از جمله مسائلی است که در ادیان الهی از جمله اسلام مورد توجه و تاکید قرار گرفته است، رعایت حقوق حیوانات است؛ اعم از چهارپایان، پرندگان، حشرات و غیره. این مساله در فرقه اهل حق نیز مورد توجه و تاکید قرار گرفته است؛ البته با این تفاوت که توجه به حیوانات در فرقه اهل حق ریشه در مبانی اعتقادی این فرقه دارد.

فرقه اهل حق در مقوله مرگ و فرجام زندگی معتقد به دونادون است. این باور متاثر از باور تناسخ در هندوئیسم است؛ آنها معتقدند که روح در هنگام مرگ، برحسب اعمالی که در زندگی قبلی خود داشته است، وارد جسم جدیدی می شود و همواره در گردونه تناسخ و تولدهای مکرر در جهان پر از رنج گرفتار می‌شود که تنها راه رهایی انسان از گردونه تناسخ و تولدهای مکرر از جهان پر از درد پیوستن به نیروانا است. این کلمه در لغت به خاموشی و آرامش و در اصطلاح به فنای فی الله دلالت می کند، نیروانا مورد توجه بوداییان واقع شده است.(1)  این اعتقاد در سرودهای دینی یارسان چنین آمده است که انسان از بدو آفرینش تا روز پسین هزارويك جامه عوض می کند و با عوض کردن هزارو يك جامه روان، او به جاودانی ها می پیوندد.(2)

از نگاه بارمندان به تناسخ، بازگشت مجدد روح به جسم جدید به چهار حالت ممکن است رخ دهد، که عبارت است از: رسخ (بازگشت روح در جمادات)، فسخ (بازگشت روح در نباتات)، مسخ (بازگشت روح در حیوانات)، نسخ(بازگشت روح در انسان‌ها) بنابر این، ارواح برخی از آدمیان در قالب حیوانی به این دنیا باز می گردد.

در نگاه اهل حق ملاک بازگشت به حالت های چهارگانه فوق، اعمال فرد می باشد، با این بیان که  اگر عمل آدمی نيك باشد روحش تا هزارويك جامه به بدن پاکان و نیکان می رود و اگر بدکار و بد اندیش باشد روح او به بدن حیوانات و جانوران و گزندگان و حشرات می رود؛ بنابراین به حیوانات و جانوران نباید آسیب و آزاری رساند.(3)

برخی از پیروان اهل حق به این دلیل که روح یکی از بزرگان این فرقه به نام بنیامین در خروس حلول کرده است، خوردن گوشت خروس  را ممنوع می دانند.(4) اما در مقابل، برخی از سرسپردگان اهل حق بر این باور هستند که خروس، در اندیشه یارسان به‌عنوان "توتم" برای قربانی کردن مورد احترام است و بر هر خانواده  اهل حق واجب است در هرسال، هشت خدمت، که شامل قربانی کردن هشت خروس بالغ است را به‌جا آورد. بر اساس عقیده دونادون  در این فرقه، خروس دارای ذات بابا یادگار -از یاران خاص سلطان اسحاق- است و معتقد هستند که ارواح طیبه که لیاقت پیدا کرده در جسم خروس در می آیند تا از این طریق مورد قربانی برای خداوند واقع شوند.(5)

بازگشت روح انسان به زندگی در این دنیا و حلول در بدن جدیدی  اعم از حیوان یا انسان با اصل معاد از نگاه ادیان الهی سازگاری نداشته و عقیده ای باطل است که ریشه در آئین های غیر آسمانی دارد. از طرفی پیامد پذیرش باور حلول، اعتقاد پیروان اهل حق نسبت به قداست و کرامت بزرگان و مرشدان این فرقه را متزلزل و خدشه دار می کند؛  چرا که  بر اساس مبانی این فرقه، آدمی اگر نیک کردار باشد،  روحش تا هزار و يك جامه به بدن پاکان و نیکان می رود و اگر بدکار و بد اندیش باشد، روح او به بدن حیوانات و جانوران و گزندگان و حشرات می رود. حال باید کدام یک از این دو عقیده را پذیرفت، اعتقاد به حلول را، یا قداست و کرامت یزرگان اهل حق را؟ و اگر این افراد به معنای واقعی نه ساختگی و ادعایی، انسان های صالح و نیک صفت هستند چرا روحشان در حیوان حلول می کند؟

پی نوشت:

(1). ادیان بزرگ، توفیقی،حسین، ۱۳۸۵، ص۴۵

(2). سرودهای دینی یارسان،ترجمه ماشاالله سوری،سیمرغ، ص ۲۰.

(3). نوشته های پراکنده درباره یارسان،صفی زاده بورکه ئی، صدیق، چاپ خرمی،1361،ص43

(4). شناخت فرقه اهل حق، خدابنده، عبدالله، چاپ اول، تهران، امیرکبیر، 1382، ص 47  

(5). تاریخ و فلسفه سرانجام ، طاهری، طیب، عراق، اربیل، موکریانی، 2009، صص 64-63