پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از مهمترین بحث هایی که از قدیم الایام تاکنون میان علمای اهل سنت و شیعیان وجود داشته است، بحث پیرامون کلمه مولی در خطبه شریف غدیر است. علاوه بر محدثین و مورخینی که پیرو مکتب اهل بیت (علیهم‌السلام) بوده اند، علمای اهل سنت نیز در کتاب های معتبر خود به خطبه شریف غدیر اذعان کرده اند.

احمد بن حنبل که یکی از ائمه چهارگانه اهل سنت است در کتاب خود با اشاره به واقعه غدیرخم می‌نویسد: «براء بن عازب می‌گوید: ما همراه با رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بودیم. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در غدیرخم دستور توقف و اقامه نماز جماعت دادند. در این هنگام رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به زیر دو درخت نشستند و نماز ظهر را همانجا اقامه کردند و سپس دست علی بن ابی طالب (علیهماالسلام) را گرفتند و فرمودند: آیا شما می‌دانید من از سایر مؤمنین نسبت به خودشان سزاوارتر از آنان هستم؟ مسلمانان گفتند: آری! پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مجدد فرمودند: آیا شما می‌دانید من نسبت به مؤمن از خودش سزاوارتر و شایسته تر هستم؟ همه گفتند: آری! در این هنگام رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دست علی (علیه‌السلام) را گرفته و فرمودند: پروردگارا! هر آن کس که من مولای او هستم، پس از من علی (علیه‌السلام) مولای او است. پروردگارا! سرپرستی کن هر آن کس که سرپرستی علی را پذیرفته است و دشمن بدار هر که با او دشمنی کرد. براء می‌گوید: در این هنگام عمر بن خطاب با علی (علیه‌السلام) ملاقات کرد و گفت: ای فرزند ابوتراب بر تو مبارک باد. صبح کردی در حالی که مولای هر مرد و زن مسلمانی هستی.»(1)

این سخنان نشان از اثبات سرپرستی امیرالمومنین (علیه‌السلام) دارد. غزالی یکی از علمای مشهور اهل سنت است که در کتاب خود بعد از بیان و شرح خطبه غدیر می نویسد: «از خطبه‌های رسول اکرم (صلی‌الله‌عليه‌وآله) خطبه غدير خم است كه همه مسلمانان بر متن آن اتفاق دارند. در این خطبه رسول خدا (صلی‌الله‌عليه‌وآله) فرمودند: هر كس من مولا و سرپرست او هستم، علی مولا و سرپرست او است. عمر بن خطاب پس از اين فرمايش رسول خدا (صلی‌الله‌عليه‌وآله) به علی (عليه‌السلام) اينگونه تبريک گفت: «مبارک باد! مبارک باد! ای ابوالحسن! تو اكنون مولا و رهبر من و مولای هر مؤمن ديگری هستی.»

غزالی در ادامه می‌نویسد: «اين سخن عمر بن خطاب حكايت از تسليم او در برابر فرمان پيامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله) و امامت و رهبری علی (عليه‌السلام) و نشانه رضايتش از انتخاب علی (عليه‌السلام) به رهبری امت دارد؛ اما پس از گذشت آن روز‌ها، عمر تحت تأثير هوای نفس و علاقه به رياست و رهبری خودش قرار گرفت و استوانه خلافت را از مكان اصلی تغيير داد و با لشكركشی‌ها، برافراشتن پرچم‌ها و گشودن سرزمين‌های ديگر، راه امت را به اختلاف و بازگشت به دوران جاهلی هموار كرد و مصداق اين آيه قرآن شد؛ «فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَبِئْسَ مَا يَشْتَرُونَ (آل‌عمران/187) پس آنها عهد خدا را پشت سر انداخته و آیات الهی را به بهایی اندک فروختند، پس بد معامله‌ای کردند.»(2)
این سخنان غزالی نشان از آن دارد که شاهدان غدیرخم از تنصیب الهی امیرالمومنین (علیه‌السلام) اطلاع کامل داشتند و می‌دانستند که معنای مولا در خطبه پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به معنای ولایت، خلافت، جانشینی و ریاست است، اما بنا بر حب ریاست و دنیاطلبی، معنای مولا را تغییر دادند.

پی‌نوشت:
1. أحمد بن حنبل، فضائل الصحابة، ج2، ص596، ح1016، تحقيق: د. وصی الله محمد عباس، نشر مؤسسة الرسالة – بيروت، چاپ اول،  1403 - 1983 م. «عن البراء بن عازب قال كنا مع رسول الله صلى الله عليه وسلم في سفر فنزلنا ... هنيئا لك يا بن أبي طالب أصبحت وأمسيت مولى كل مؤمن ومؤمنة.»
2. أبوحامد غزالی، سر العالمين وكشف ما فی الدارين، ج1، ص18، باب فی ترتيب الخلافة والمملكة، تحقيق: محمد حسن محمد حسن إسماعيل وأحمد فريد مزيدی، نشر دار الكتب العلمية - بيروت / لبنان، چاپ اول، 1424هـ 2003م . «واجمع الجماهير على متن الحديث ... فنبذوه وراء ظهورهم واشتروا به ثمناً قليل.»

محمدجواد مهریار