پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_  زیر بنا و روبنا عنوانی است که در اساس نامه عرفان حلقه به آن پرداخته شده است. در اولین اصلِ بخش عمومی اساسنامه عرفان حلقه، هدف این عرفان چنین بیان شده است: «هدف از این شاخه عرفانی، كمک به انسان در راه رسیدن به كمال و تعالی است؛ حركتی که از عالم كثرت به عالم وحدت صورت می گیرد. در این راستا همه تلاش‌ها برای نزدیكی انسان‌ها به یكدیگر صورت گرفته و از هر عاملی كه باعث جدایی انسان‌ها و ایجاد تفرقه بین آن‌ها می‌شود، اجتناب به عمل می‌آید.»(1)

محمدعلی طاهری سرکرده فرقه عرفان حلقه در توضیح اصول عرفانی این فرقه می گوید: «اعتقادات افراد به دو بخش زیربنا و روبنا تقسیم می‌شود؛ زیر بنا بخش اشتراک فکری همه‌ انسان‌ها بوده، همان گونه که در بخش نظری و عملی عرفان کیهانی به اثبات می‌رسد و شعور الهی یا هوشمندی حاکم برجهان هستی است که در این شاخه عرفانی مورد بهره برداری قرار می‌گیرد. روبنای فکری نیز شامل دستورالعمل‌ها‌ی ادیان و مذاهب و (سایر) تعاریف و راه‌های مختلف رسیدن انسان به تعالی است؛ و عرفان حلقه با بخش اختصاصی روبنای فکری انسان‌ها که شامل اعتقادات و مراسم و مناسک مختلف است؛ برخورد و مداخله‌ای ندارد.»(2) نکته قابل تامل این که در این فرقه اعتقاد به شعور کیهانی تنها طریق رسیدن به خداشناسی عملی معرفی شده است.

تقسیم اعتقادات انسان ها به دو بخش زیربنا و روبنا، به روشنی گویای ماهیتِ واقعی عرفان حلقه است. معلوم می‌شود که اعتقاد زیربنا در عرفان حلقه عبارت است از اعتقاد به شعور کیهانی و هوشمندی حاکم بر جهان هستی؛ و اعتقاد روبنا عبارت است از تمامی آموزه ها و اعتقاداتِ بیان شدۀ در ادیان الهی و سایر عبادت های رایج دینی همانند احکام شرعی و سایر مسیرهای مشروعی که انسان را به قرب الهی نزدیک می کند. در گفتار طاهری اصطلاح اعتقاد و مناسک، با صراحت تمام به (روبنا) تعبیر شده است؛ و این همان انحراف اساسی است که در آموزه های عرفان حلقه وجود دارد. اصولاً معنای زیربنا و روبنا نیز چیزی غیر از این نمی تواند باشد؛ زیرا در واقع روبنا چیزی است که اگر هم تحصیل نشود، به دلیل تدارک دیدن زیربنا و ریشه، به سلوک معنوی صدمه ای وارد نشده و انسان به صرف اعتقاد به زیربنا که همان شعور کیهانی است می تواند مسیر کمال و تعالی را طی کند!

بنابراین یکی از انحرافات بسیار خطرناکی که در فرقه حلقه وجود دارد، همین روبنا دانستن تمام اصول و مبانی موجود در دین اسلام است. یعنی تمامی آن چه در دین الهی اسلام به عنوان اصول و اساس دین داری معرفی شده است، از جمله اعتقاد به توحید و خدا باوری که رأس این هرم را تشکیل می دهد؛ در فرقه حلقه جزء شاخ و برگ ها بوده و یک عارف هیچ ضرورتی برای عمل و التزام به آن نمی بیند.

پی‌نوشت:

1-طاهری محمدعلی، عرفان کیهانی، نشر اندیشه ماندگار، ص56.
2- طاهری محمدعلی، عرفان کیهانی، نشر اندیشه ماندگار، ص70.