پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در کتیبه‌های محوطه‌ی باستانی پرسپولیس (تخت جمشید)، سربازانی که در کاخ پادشاه خدمت می‌کنند لبخند به لب دارند. لیکن سربازانی که نگهبان آرامگاه پادشاه هستند، غمگین و ناراحتند. به روشنی می‌توان این قضیه را نشانگر زیرکی، دقت و ظرافت دربار هخامنشی و هنرمندان خالقِ این آثار خواند.
اما در این میان باید به دو نکته مهم توجه کرد:
نخست اینکه، این شادی‌ها و غم‌هایی که در چهره سربازان هخامنشی است، هر چند از حیث هنری، و از جهت آن دقت و اندیشه‌ای که پُشت آن قرار دارد، قابل تقدیر است، اما الزاماً مطابق با واقعیت نیست. یعنی چه بسا نگهبانان آرامگاه پادشاه هخامنشی، از اینکه نگهبان هستند و حقوق می‌گیرند، خوشحال هم بوده باشند. یا سربازانی که در کاخ پادشاه کار می‌کردند از زاویه‌ی سختیِ کار، ناراحت بوده باشند.
دوم اینکه لذت تماشای این اثر هنری، نباید ما را به باتلاق تکبر بیاندازد. مانند ستمگران رفتار نکنیم که دسترنج زحمتکشان را برای خود بخواهیم. آثار تخت جمشید، اثر پنجه‌ی هنرمندان ایرانی و غیر ایرانی است. بهتر است بگوییم تخت جشید به دستور شاهان هخامنشی ساخته شد، اما هنرمندان و معماران این بنا، اغلب غیر ایرانی بودند: اسیران بابِلی، آشوری، یونانی، عیلامی و دیگران.[1] در اوج لذت، دسترنج آنان را نادیده نگیریم.
پی‌نوشت:
[1]. ماریا بروسیوس، ایران باستان، ترجمه ع.عبدی، نشرماهی، تهران، 1392، ص 106، سرپرسى سايكس، تاريخ ايران‏، ترجمه: سيد محمد تقى فخر داعى گيلانى‏، تهران: انتشارات افسون‏، 1380، ج‏1، ص 238، حسن پیرنیا، تاریخ ایران از مادها تا انقراض ساسانیان، ص 122: مشاهده اسکن