گفتگویی آرام میان شیعه و سنی

  • 1397/02/25 - 09:58
همواره اختلاف بر سر جانشینی پیامبر اسلام در میان امت اسلامی مطرح بوده است. اکنون این اختلاف به مثابه گفتگویی میان شیعه و سنی در این نوشتار مورد کنکاش قرار گرفته است. کانون این مناظره بر محور آیه ولایت و اثبات آن در جانشینی حضرت علی (علیه‌السلام) می‌باشد.

خلاصه مقاله
یکی از مباحث اختلافی در میان شیعه و اهل‌سنت مساله امامت است. شیعه با استناد به آیات قرآن هم‌چون آیه ولایت در پی اثبات امامت امام علی (علیه‌السلام) است. "انما" در این آیه دلالت بر حصر داشته و از سوی دیگر این آیه در صدد اثبات اصل ولایت است. در این صورت باید گفت که اشکال وارد شده توسط اهل‌سنت مبنی بر عدم امکان دو ولایت، ولایت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و امام علی (علیه‌السلام) در زمان واحد، جاری نیست. چون آیه اصل ولایت را ممکن می‌داند.

متن مقاله
برادران مسلمان شیعه و سنی در طول تاریخ بر سر تعیین جانشین پس از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مناقشه داشته‌اند. اکنون این جدال در گفتگویی آرام پی گرفته می‌شود:
شیعه: پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) طبق دستور رسیده از وحی، امیرمؤمنان، علی (علیه‌السلام) را جانشین خود قرار داد. اما عده‌ای زیر بار این دستور نرفته و مسیر مخالفت را در پیش گرفتند.
سنی: دلیل شما بر اثبات ولایت و جانشینی حضرت علی (علیه‌السلام) پس از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) چیست؟
شیعه: یکی از دلایل ما، آیه 55 سوره مائده، مشهور به آیه ولایت است. خداوند در این آیه می‌فرماید: «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكَوةَ وَ هُمْ رَاكِعُون.[مائده/55] سرپرست و ولىّ شما، تنها خداست و پيامبر او و آن‌ها كه ايمان آورده‏‌اند، همان‌ها كه نماز را برپا مى‏‌دارند، و در حال ركوع، زكات مى‏‌دهند.»؛ طبق گفتار علمای شما این آیه در شان امیرمؤمنان نازل شده است.[1] در این آیه از کلمه انما که بر حصر دلالت دارد، استفاده شده است، در این صورت تنها ولایت برای مصادیق بیان شده در آیه کاربرد دارد.
سنی: زمانی از انحصار کلمه انما استفاده می‌شود که اختلافی در کار باشد. زمان نزول این آیه شخص پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) زنده بوده و اختلافی وجود نداشته است؟[2]
شیعه: حصر کلمه انما گاهی برای رفع (شک به وجود آمده و آن‌را بر طرف می‌کند) و گاهی برای دفع (نمی‌گذارد که شکی ایجاد شود) است. در این آیه مشکلی نیست که حصر برای دفع شک باشد. افزون بر این زمخشری از علمای شما، انمای در آیه را، حصر کننده می‌داند.[3]
سنی: ظاهر آیه این است که زمان نزول آیه، ولایت برای خداوند، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و امام علی (علیه‌السلام) بالفعل است و حال آن‌که امامت علی (علیه‌اسلام) پس از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است.
شیعه: با دقت در آیه و فراز "ولیکم" می‌توان فهمید که یک ولایت بالفعل است و آن ولایت اصیل است. به بیانی دیگر می‌توان گفت که این آیه به صورت قضیه حقیقیه نازل شده است و نه قضیه خارجیه؛ یعنی به یک حقیقت که ولایت است، نظر دارد و نه در مقام اثبات حکم برای افراد با در نظر گرفتن وجود خارجی آن‌ها.[4]     

پی‌نوشت:

[1]. قوشچی، علی بن محمد، شرح تجرید العقائد، قم، منشورات الرضی، بی‌تا، ص 368.
[2]. رازی، فخر الدین، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ه، ج 12، ص 386.
[3]. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ه، ج 1، ص 648.
[4]. گروهی از نویسندگان، امامت و ولایت در قرآن، ترجمه و تحقیق: مهدی حسین‌زاده یزدی، قم، نشر برگزیده، 1388ش، ص 94.

تنظیم و تدوین

افزودن نظر جدید

CAPTCHA
لطفا به این سوال امنیتی پاسخ دهید.
Fill in the blank.