سکوت در مقابل حاکم قاهر جائز!
از نظر اهلسنت حکومت حاکمی که با زور و غلبه بر تخت سلطنت تکیه زده است، مشروع است. این مشروعیت از سوی اهل سنت، بر دلایل مختلفی استوار است که در این جستار تنها به یک دلیل آن اشاره شده است.
ابوحامد غزالی از جمله علمای اهل سنت است که در توجیه حکومت به دست آمده با زور و غلبه، مساله ضرورت را مطرح میکند. وی میگوید: «اگر حاکمی فاقد شرایط امامت جامعه باشد و مردم توان دفع وی را ندارند، میتوانند در مقابل وی سکوت کنند؛ چرا که قاعده «الضرورات تبیح المحظورات» (در موارد ضروری، موانع برداشته میشود) بر هموار ساختن موانع در امور ضروری دلالت دارد.[1]
به عنوان مثال اگر انسان در بیابانی محصور شده است و چارهای جز استفاده از جسد مرده حیوان نداشته باشد، (این یکی از موارد ضروری است)، استفاده از آن مردار بیاشکال است؛ این در حالی است که در شرع، استفاده از آن ممنوع شده است.
اما باید گفت که استفاده از قاعده «الضرورات تبیح المحظورات» مشروط به شروطی است که در امامت حاکم متغلب (که با زور به حکومت رسیده است) جاری نیست. این قاعده برخی از محرمات را در موارد اضطرار از بین میبرد، مثل خوردن مردار حیوان و توان برداشتن برخی از محرمات را مثل تعطیلی حدود الهی و قتل نفس انسان را ندارد؛ در صورتی که اهل سنت معتقدند که حاکم متغلب با انجام این امور از حکومت عزل نمیشود.[2]
پینوشت:
[1] غزالی، محمد، الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1409 ق، ص151 – 152.
[2] باقلانی، ابوبکر، تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، بیروت، موسسه الکتب الثقافیه، 1414 ق، ص478.
افزودن نظر جدید